Overvecht-Noord gaat in unieke situatie gedwongen van gas af

De gemeenteraad van Utrecht stemt donderdag in met een voorstel van het collegebestuur om 320 woningen in de wijk Overvecht-Noord gedwongen van het gas te halen. Dat is de eerste keer dat in Nederland dwang wordt gebruikt om wijken aardgasvrij te maken. Het overgrote deel van de gemeenteraad in Utrecht heeft eerder al laten weten hiermee in te stemmen. Dit is een unicum, omdat huishoudens volgens de aloude Gaswet een wettelijk aansluitrecht hebben.

Overigens hadden het 360 woningen moeten zijn, maar per abuis hebben veertig woningen van netbeheerder Stedin al nieuwe gasleidingen gekregen.

Toekomst

Volgens wethouder Lot van Hooijdonk heeft tot nog toe ongeveer 89 procent van de 320 huishoudens toegestemd in de overstap, maar is de dwang nodig omdat er altijd wijkbewoners zullen zijn die weigeren van het gas af te gaan. In het kader van de energietransitie zal die dwang in de toekomst in heel Nederland toegepast worden, in het geval wijkbewoners niet uit eigen beweging van het gas af willen.

Overvecht

Toch is de situatie in Utrecht uniek. De wijk Overvecht-Noord werd in 2017 aangewezen als één van de proeftuinen in het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Binnen dit programma wordt ervaring opgedaan voor het uiteindelijke doel: alle zeven miljoen woningen in Nederland aardgasvrij in 2050.

Explosie

De haast nam toe nadat in 2019 gewonden vielen bij een gasexplosie in Den Haag. In Overvecht liggen kilometers aan 'brosse' gasleiding die netbeheerder Stedin om veiligheidsredenen voor 1 januari 2024 wil afsluiten. De druk om deze deadline te halen, nam toe in gewicht na de explosie. Met oog op de energietransitie wil Utrecht geen kosten maken om nieuwe gasleidingen aan te leggen die de stad op termijn toch weer wil verwijderen.

Moties

Het Utrechtse bestuur zat echter met een probleem nadat in 2020 in de Tweede Kamer een motie werd aangenomen van de hand van VVD-Kamerlid Daniel Koerhuis en toenmalig 50Plus-Kamerlid Henk Krol. Zij hadden vernomen dat in Utrecht wijkbewoners mogelijk een dwangsom opgelegd kregen als ze niet van het gas af wilden. Zij vonden het 'onwenselijk' dat 'Nederlandse bewoners op zo'n manier worden behandeld' en verzochten dit onmogelijk te maken door een wijziging in het Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet.

In mei 2021 werd ook een motie van Daniel Koerhuis en JA21-Kamerlid Joost Eerdmans aangenomen. Zij riepen op om het gemeenten onmogelijk te maken een dwangsom op te leggen met oog op het aardgasvrij maken van woningen.

Ollongren

Toenmalig minister Ollongren van Binnenlandse Zaken hielp Utrecht vorig jaar uit de brand met een speciale wijziging in de Crisis- en herstelwet. Deze aanpassing gaf Utrecht de ruimte om in het bestemmingsplan van Overvecht een verbod op kookgasaansluitingen op te nemen.

Inductie

Op grond hiervan worden de 320 woningen nu van het gas gehaald. Opvallend is dat een groot deel van Overvecht-Noord al sinds jaar en dag via stadswarmte verwarmd wordt. Het gas was puur voor het koken. Woningcorporatie Mitros zorgt dat de inwoners een inductiekookplaat krijgen met bijbehorende pannen.

Oppositiepartijen Bij1 en DENK drongen erop aan dat Mitros ook wokkommen en wokringen toevoegt, omdat de inwoners in Overvecht anders niet met tajines kunnen koken. Bij1 had vernomen dat inwoners om die reden nog gasflessen in huis halen. DENK maakt zich zorgen over de veiligheid vanwege dit kampeergas, en is daarom tegen de dwang. Overigens zegt wethouder Van Hooijdonk dat ook voor de bereiding van sudderlappen wokringen nodig zijn.

Nieuwe wet

Alsnog willen ook andere gemeenten de mogelijkheid hebben wijken te dwingen van het gas te gaan. Het middel hiervoor wordt de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie. Deze wet biedt een aanwijsbevoegheid om netbeheerders een wijk van het gas af te laten sluiten. Dwangsommen zijn niet meer relevant, omdat bewoners niet meer bij het gas kunnen.

De wet moet nog door de Tweede Kamer. Daar kan de tegenstand groter zijn dan in de Utrechtse gemeenteraad. In die raad zijn de partijen niet of nauwelijks vertegenwoordigd die in de Kamer zich eerder kritisch hebben uitgelaten, zoals VVD, JA21, BBB, PVV, SP en 50Plus.