Onduidelijk waarom warmtetarieven hier hoger zijn

Klimaatminister Rob Jetten moet in een Kamerbrief toegeven dat het niet helemaal duidelijk is waarom de tarieven voor warmtenetten in Nederland hoger liggen dan in andere Noord- en West-Europese landen. Dit laat hij weten op een verzoek van GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger, die een reactie van Jetten wilde op een publicatie van onderzoeksinstituut TNO.

Duurder dan Zweden en Duitsland

Eind maart meldde TNO dat in het jaar 2023 het gemiddelde warmtetarief 66 euro per gigajoule (GJ) was, terwijl dit in Zweden 23 euro en in Duitsland 38 euro bedroeg. Na Nederland is Duitsland het tweede duurste land. In Finland en Denemarken liggen de tarieven tussen Duitsland en Zweden. De afgelopen jaren zouden in Nederland de tarieven harder zijn gestegen dan elders, stelt TNO. ‘Terwijl in Zweden de tarieven met 11 procent omhoog zijn gegaan van 2019 tot 2023, stegen de tarieven in Nederland met 62 procent van 2020 tot 2023. Na Nederland heeft Finland de grootste stijging met 28 procent van 2019 tot 2023.’

Anders dan in andere landen is in Nederland de warmteprijs geketend aan de gasprijs. ‘Door de gestegen gasprijs zijn de maximumtarieven, en daarmee de tarieven die consumenten betalen, meegestegen’, schrijft TNO. Die koppeling tussen gas en warmte verdwijnt wanneer de Wet collectieve warmte (Wcw) is ingevoerd, maar dat wetsvoorstel ligt voorlopig nog op een advies van de Raad van State te wachten. Is die wet van kracht, dan worden de tarieven net als in Denemarken berekend op basis van de werkelijk gemaakte kosten.

Geen inzicht in de kosten

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) controleert of warmteleveranciers niet te hoge warmteprijzen vragen. ‘Uit de rendementsmonitor die de ACM in de afgelopen jaren heeft uitgevoerd, blijkt dat warmtebedrijven gemiddeld genomen geen overrendementen hebben behaald’, valt te lezen in de Kamerbrief van minister Jetten. ‘Echter, deze monitor is beperkt tot de data die de ACM heeft op dit moment op bedrijfsniveau en biedt geen inzicht in de kosten en rendementen per warmtenet. Onderzoeksinstituut TNO schrijft iets vergelijkbaars: ‘In Nederland hebben we geen zicht op de kosten van warmte. Hierdoor is het niet mogelijk om te zeggen wat de onderbouwing of achtergrond van de stijging in tarieven is.’

Met de Wcw krijgt de ACM toegang tot gedetailleerde gegevens van de warmteleveranciers. ‘Hierdoor ontstaat er inzicht in de onderliggende kosten en kostenbepalende factoren, en daarmee ook inzicht in de hoogte en oorzaken van eventuele kostenverschillen tussen Nederland en andere landen’, schrijft Jetten over het wetsvoorstel dat nog langs de Tweede en Eerste Kamer zal moeten.

Volgens de minister doen netbeheerders Stedin, Enexis en Alliander momenteel onderzoek naar de kostenverschillen tussen Nederland en Denemarken.

Veel warmtenetzorgen

De laatste maanden leven er veel zorgen over de financiering en kosten van warmtenetten. De gemeente Den Haag liet eind vorig jaar weten dat het voorlopig stopt met de aanbesteding van grootschalige warmtenetten, omdat voor de betrokken bedrijven het verdienmodel ontbrak. De gemeenten Amsterdam en Rotterdam kwamen rond dezelfde tijd in de problemen toen warmteleveranciers Eneco en Vattenfall het vastrechtbedrag ineens flink verhoogden voor warmtenetten die gekoppeld waren aan sociale huurwoningen.

Daarnaast besloot Eneco een week geleden te stoppen met een warmtenet in de wijk Overvecht-Noord in Utrecht. De energieleverancier wijst als reden op meerdere politieke besluiten, zoals de beslissing van de gemeente Utrecht om een publiek gemeentelijk warmtebedrijf te willen oprichten. Ook speelt voor Eneco mee dat met oog op de kostenstijgingen in Amsterdam-Noord minister Jetten een spoedwet heeft ingediend om de tariefberekening versneld aan te passen.

Dit laatste was eerder ook een reden voor Vattenfall om een akkoord met de gemeente Amsterdam op te zeggen. Ececo zegt tot slot voorstander te zijn van een invoering van ‘kostengebaseerde warmtetarieven per 1 januari 2025’, maar daarvoor zal de benodigde Wcw niet op tijd komen.