Het is vooral ook wachten op die ándere warmtewet

Het plenaire debat in de Tweede Kamer over één van de twee belangrijke warmtewetten duurde woensdag van vijf uur in de middag tot half twaalf 's avonds. Maar alsnog moest de gebruikelijke tweede termijn van het debat nog komen toen Kamervoorzitter Martin Bosma, zoals hij zelf zei, ‘het licht uitdeed’.

Het betreffende debat ging over de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw), die gemeenten de plicht gaat geven een warmteprogramma op te stellen en vervolgens in een omgevingsplan aan te geven welke wijk wanneer van het gas af gaat. Weigeren buurtbewoners dat laatste, dan mogen gemeenten in een uiterste geval een nieuwe wettelijke aanwijsbevoegdheid gebruiken om een netbeheerder simpelweg de gasafsluiting te laten weghalen. Het huidige recht op een gasaansluiting gaat met deze wet namelijk verdwijnen.

Een dwangwet

Dit laatste is de reden voor PVV-Kamerlid Barry Madlener van een ‘dwangwet’ te spreken. Zelf heeft hij zonnepanelen op het dak en een warmtepomp, maar zijn partij vindt gas een relatief schone fossiele brandstof waar veel landen die afhankelijk zijn van steenkool, olie of hout jaloers op zijn. ‘We willen allemaal te veel en te snel. Dat vind ik een probleem van deze tijd’, zegt hij.

In 2050 moet de Nederlandse gebouwde omgeving volledig van het gas zijn. Dus zijn gemeenten de eerste jaren nog niet verplicht van de nieuwe wet gebruik te maken, houdt minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken Madlener voor. ‘Stel dat een gemeente inderdaad zou zeggen: wij willen voorlopig niet van het gas af. Dat kun je nog eventjes volhouden, maar daar is een grens aan. Op den duur zal namelijk een heel andere discussie in de Kamer gevoerd worden. Namelijk: is het niet asociaal dat je omwille van een enkele gemeente of wijk een gasnet in de lucht moet houden waar we met elkaar voor betalen?’

Klare wijn schenken

Ook de BBB vreest bij monde van Kamerlid Henk Vermeer voor de dwang die van deze warmtewet uitgaat. Natuurlijk heeft elk huishouden de ruimte om een eigen warmteoplossing te kiezen, maar die moet wel voldoen aan een normering van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), waar staat dat het een gelijkwaardig duurzaam alternatief moet zijn. De Jonge zegt dit nog specifieker te willen opschrijven: in het besluit komt een minimumnorm voor de efficiency van de warmteinstallatie. ‘Dan moeten we klare wijn schenken’, reageert CDA-Kamerlid Henri Bontebal: ‘Het enige alternatief is dan een all-electric warmtepomp, of een pelletkachel.’ Daar blijkt De Jonge het mee eens te zijn. VVD-Kamerlid Silvio Erkens denkt op zijn beurt dat groen gas, samen met een hybride warmtepomp, nog een behoorlijk alternatief kan worden. Dat verwacht de minister echter niet.

De betaalbaarheid

De problemen met de betaalbaarheid van de warmtetransitie hangen zwaar boven het woensdagse Kamerdebat. Met name omdat energieleveranciers Eneco en Vattenfall dit jaar de kosten van het vastrecht flink hebben verhoogd. Daardoor zijn sociale huurders in Rotterdam en Amsterdam-Noord met een onverwacht hoge energierekening komen te zitten na hun overstap op een warmtenet. Een breedgedragen motie van GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger om hier wat aan te doen, werd door klimaatminister Rob Jetten aangegrepen om een onderdeel van die ándere warmtewet, de Wet collectieve warmte (Wcw), naar voren te halen.

De Wcw, die nog bij de Raad van State ligt, moet de tariefbepaling van warmtenetten veranderen. Nu nog is de warmteprijs gekoppeld aan de gasprijs. Die twee worden door de Wcw uit elkaar gehaald. De eerste stap van de ontkoppeling, die al op papier lag te wachten, wordt nu vervroegd. Hierdoor zal de energierekening van de sociale huurders wat afnemen. Meer wil Jetten niet doen voor Amsterdam-Noord, waar een akkoord tussen gemeente, woningcorporaties en Vattenfall is geklapt. Kröger ziet dit als veel te weinig, maar Jetten vindt het verder een lokale verantwoordelijkheid. Overigens benadrukt hij dat Vattenfall binnen het prijsplafond is gebleven dat de Autoriteit Consument & Markt stelt.

Die andere warmtewet

Eigenlijk is de Wet collectieve warmte, waaraan al vele jaren gewerkt wordt, veel belangrijker dan de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie, zegt Jetten. ‘Elke wethouder die ik erover spreek, zegt tegen mij; superfijn als ik de Wgiw heb, maar ik zit vooral met smart te wachten op de Wcw, het Waarborgfonds en een aantal subsidies om de onrendabele top naar beneden te krijgen.’

SP-Kamerlid Sandra Beckerman verwoordde haar ongemak met de volgorde van wetsinvoering door te verwijzen naar een recente uitspraak van hoogleraar Energiemarkten Annelies Huygen, over het feit dat de warmteprijzen in Denemarken, België en Zweden ‘half zo hoog zijn’. Binnenkort gaat de Kamercommissie dan ook op werkbezoek naar Denemarken. ‘Snapt de minister’, vroeg Beckerman, ‘dat het voor ons heel raar is dat het daar half zo duur is en wij tegelijkertijd in de marge aan het rommelen zijn, mensen erop achteruit gaan en we toch nog niet zeker weten of die Wet collectieve warmte er snel gaat komen?’

De amendementen

Op de Wgiw werden woensdag meerdere amendementen ingediend, onder andere door VVD-Kamerlid Silvio Erkens. Hij wil dat expliciet wordt dat er een overgangstermijn van acht jaar geldt tussen het aanwijzen van een wijk die van het gas gaat en de uitvoering daarvan. Zo krijgen inwoners voldoende tijd. Een ander amendement diende hij in met SP-Kamerlid Sandra Beckerman. Hierin staat dat het rijk aan gemeenten instructieregels moet geven omtrent de betaalbaarheid voor bewoners. ‘Dit geeft bewoners ook de mogelijkheid om zich bij de rechter op die regels te beroepen, als deze niet worden nageleefd.’ 

ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwins en SGP-collega André Flach willen op hun beurt, tegen de zin in van minister Jetten, dat de wet nu al vastlegt hoe stapsgewijs de warmteprijs losgemaakt wordt van de gasprijs.