Klimaatneutraal in 2050: dat is technisch haalbaar

Technisch gezien is het mogelijk dat Nederland in het jaar 2050 klimaatneutraal is. Dat betekent dat Nederland dan netto nul uitstoot heeft van broeikasgassen. Cruciaal is wel dat het internationale en nationale aanbod van groene waterstof en biogrondstoffen snel wordt opgeschaald, en ook dat er in Nederland voldoende CO2 ondergronds kan worden opgeslagen. Dat schrijven twee onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving in de studie Trajectverkenning klimaatneutraal 2050, waarvoor zij dertig mogelijke scenario's tegen het licht hielden.

Biogrondstoffen nodig

Volgens het Planbureau zijn in 2050 drie tot zes keer zoveel biogrondstoffen nodig, zoals houtresten uit productiebossen, houtige gewassen als olifantsgras, slib uit waterzuiveringsinstallaties, of riet en bermgras. Deze biomassa is nodig voor energieopwek, maar ook als grondstof in de chemische industrie voor onder meer de productie van biobrandstoffen. Volgens de onderzoekers zijn biogrondstoffen, na elektriciteit, in de toekomst de belangrijkste energiestroom.

De landbouw zou een rol kunnen krijgen in een groeiend aanbod van biogrondstoffen. ‘Bij de primaire productie kan die toename vooral worden gerealiseerd door het telen van houtige gewassen zoals olifantsgras of door het op grotere schaal telen van bestaande gewassen zoals bieten’, staat in de studie.

Ook groene waterstof krijgt een sleutelrol, zeggen de onderzoekers. Dit geldt bijvoorbeeld voor de industriële productie van kunstmest, ammoniak en methanol. ‘De benodigde hoeveelheid waterstof is even groot als wat geproduceerd kan worden door alle tot 2040 aangekondigde groene-waterstofprojecten in Nederland. Deze projecten bevinden zich nog voor het overgrote deel in de haalbaarheidsfase of de conceptfase en zijn daarom nog onzeker.’

Evenals CO2-opslag

De onderzoekers benadrukken dat een klimaatneutraal Nederland in 2050 vereist dat alle mogelijkheden benut worden. Dus moet ook de optie worden benut van CO2-opslag in lege gasvelden voor de Noordzeekunst. Dan gaat het allereerst om het Porthos-project, dat vanaf 2026 2,5 megaton CO2 per jaar kan opslaan. ‘Voor het veel grotere Aramis-project, dat in 2028 of 2029 operationeel moet zijn, is nog geen investeringsbeslissing genomen’, schrijven de onderzoekers echter. Bij Aramis, een project van staatsbedrijf Energie Beheer Nederland (EBN), TotalEnergies, Shell, en Gasunie, gaat het om jaarlijks tot 22 megaton CO2.

Opvallend genoeg schrijven de onderzoekers dat de overheid zich niet moet blindstaren op tussendoelen, zoals op de huidige doelstelling dat de elektriciteitsproductie al in 2035 netto nul uitstoot moet hebben. Dat is onder andere om financiële redenen onwenselijk. Het Planbureau is bijvoorbeeld bang dat zo'n tussendoel tot verkeerde keuzes leidt, zoals de inzet op CO2-opslag voor de productie van stroom. Die opslagruimte is schaars en kan beter en goedkoper ingezet worden voor bijvoorbeeld de productie van biobrandstoffen.

Meer autorijden

Het elektrificeren van auto's is de efficiëntste en waarschijnlijk goedkoopste manier om het personenverkeer op de weg CO2-loos te maken. Een opmerkelijke consequentie die de onderzoekers hieraan verbinden, is dat er in de toekomst wellicht meer dan nu gereden wordt. ‘Elektrisch rijden is per kilometer goedkoper dan rijden op fossiele of hernieuwbare brandstoffen. De lagere gebruikskosten gaan gepaard met een reboundeffect; het autogebruik neemt toe.’

Warmtenetten

Als het gaat om warmtenetten voor de verwarming van huizen, tonen de onderzoekers zich kritisch over de beslissing van klimaatminister Rob Jetten om warmtebedrijven voor minstens de helft in publieke handen te brengen. Dat moet gaan gebeuren als de Wet collectieve warmte ingaat, die vooralsnog gepland staat voor 1 januari 2025. Ze verwijzen naar een rapport van consultancybedrijf PricewaterhouseCoopers uit 2022, waaruit blijkt dat de investeringsbereidheid van bestaande warmtebedrijven hierdoor verdwijnt. Ze schrijven: ‘Er bestaat een risico op vertraging van de uitrol van warmtenetten omdat het niet bevorderlijk is als bestaande, ervaren partijen zich daaruit terugtrekken.’