'Het is een keus tussen kogel en strop'

Senator Saskia Kluit (PvdA-GroenLinks) is teleurgesteld in de reacties van minister De Jonge en de VNG. Die verklaarden haar aangenomen motie die op de valreep oproept tot uitstel van de Omgevingswet ‘onmogelijk’ en ‘onbezonnen’. Kluit vindt dat het tijd is de parlementaire en bestuurlijke verhoudingen in Nederland onder de loep te nemen

Meer zekerheden

Een meerderheid in de Eerste Kamer verlangde afgelopen dinsdag meer zekerheden over de Omgevingswet alvorens die op een later moment alsnog kan worden ingevoerd. De uitvoeringspraktijk (lees: de decentrale overheden) is er op dit moment volgens de senaat niet klaar voor. De risico’s voor de rechtszekerheid van burgers en bedrijven zijn te groot  De motie verzoekt de minister en de decentrale koepels met spoed erover met elkaar in gesprek te gaan.

Onbezonnen

Minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) lieten dinsdag meteen weten niks voor nieuw uitstel te voelen. Volgens De Jonge zijn alle systemen, werkprocessen en lokale regelingen gericht op een invoeringsdatum van de Omgevingswet per 1 januari aanstaande. ‘Terugdraaien daarvan is niet mogelijk.’ De VNG sloot zich daarbij aan: ‘Terugkomen op genomen besluiten nu iedereen bezig is met de voorbereiding, is onbezonnen.’ Wel gaan beide partijen binnen twee weken over de resterende obstakels met elkaar in gesprek. 

Teleurgesteld

Kluit was teleurgesteld in de initiële reactie van de VNG, stelt ze twee dagen later. ‘De VNG lijkt rond de Omgevingswet het perspectief van de burger uit het oog te verliezen. Ik heb op sociale media een filmpje gedeeld over de aanvraag van een kapvergunning via het Digitaal Stelsel Omgevingswet. In de praktijk kreeg ik al met kleine wijzigingen drie keer een totaal andere uitkomst. Ook het mkb heeft de volledige keten van het DSO nog onvoldoende getest, in december volgt nog een test. Dat betekent dat we straks met heel veel onzekerheden aan de Omgevingswet beginnen. Maar terug kunnen we na de invoering niet meer. Als er ingevoerd wordt terwijl grote delen van de uitvoering niet gereed zijn, lopen we tegen jarenlange problemen in de vergunningverlening aan.’ (Het mkb laat bij monde van adviseur omgevingsrecht Jan van den Broek weten zich niet in het door Kluit geschetste beeld te herkennen. Volgens hem is door de softwarebouwers van het DSO en het mkb de laatste tijd intensief samengewerkt. Er zal volgens Van den Broek op 1 januari een 'mkb-vriendelijk DSO' beschikbaar zijn.)

Kogel en de strop

Maar is een nieuw uitstel nog wel te verkopen aan gemeenten die momenteel alles op alles zetten om op 1 januari aanstaande klaar te zijn? ‘Het is een keuze tussen de kogel en de strop en ik heb dan ook lang nagedacht of we dit wel moesten doen’, beaamt Kluit. ‘Maar alle onzekerheden die we benoemen betekenen grote juridische risico’s en betekent daardoor een enorme klap voor de vergunningverlening in Nederland. We moeten echt leren van onze fouten in het verleden en hier zijn veel evidente signalen dat burgers en bedrijven in de knel gaan komen.’

Afkeuring

Kluit hoopt dat de VNG het alsnog laat aankomen op een stemming onder gemeenten over de invoeringsdatum. En als die stemming uitblijft en ook de minister zijn poot stijf houdt? ‘Dan resteert de Eerste Kamer langs formele weg weinig anders dan een motie van afkeuring of treurnis’, aldus Kluit.

Verhoudingen

Ze vindt wel dat het dan tijd is om de parlementaire en bestuurlijke verhoudingen in Nederland aan onder de loep te nemen. Het steekt Kluit dat De Jonge een aantal toezeggingen aan de senaat (mede de reden waarom die in het voorjaar van 2023 instemde met de invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2024) slechts ten dele nakwam.

Ontoereikend

En verder dat diens ministerie op het gebied van de vereiste toegankelijkheid van taal van de Omgevingswet-websites volgens Kluit ‘niet juist' heeft geopereerd. Binnenlandse Zaken suggereerde dat de websites op 1 januari 2024 aan het  toegezegde minimale niveau A voldoen, terwijl daar geen sprake van is. Kluit: ‘Het gaat hierbij niet om een theoretisch niveauverschil: niveau B of niveau A maakt dat miljoenen Nederlanders wel of niet een omgevingscheck kunnen doen. Door de datum voor realisatie van het bereiken van het geëiste toegankelijkheidsniveau op 31 december 2023 te zetten, wordt ten onrechte een niveau geclaimd dat je niet kunt bereiken. En daarmee raak je rechtstreeks de burger.’