Luchtvervuiling en lawaai groot probleem in Europese steden

Stadsbewoners in Europese steden hebben te maken met te veel herrie en te veel luchtverontreiniging. Bovendien zal het moeilijk zijn toekomstige doelen te halen. Dat constateert de Europese Rekenkamer ERK in een woensdag verschenen rapport over de luchtkwaliteit en het lawaai in steden. ´De EU en de lidstaten moeten inzien dat er meer inspanningen nodig zijn om lawaai en verontreinigde lucht terug te dringen´, zegt ERK-lid Klaus-Heiner Lehne.

Meeste fijnstof

Ook Nederland doet het niet al te best. Uit de data van de ERK van 372 steden blijkt dat Heerlen op plek 22 staat als het gaat om fijnstof. Heerlen is daarmee de stad met het minste fijnstof in Nederland. De eerste drie plaatsen op de ranglijst van fijnstof worden ingenomen door Uppsala en Umeå in Zweden en Faro in Portugal. Op plek 25 volgt Den Haag en op plek 27 Groningen en plek 30 Enschede. De Europese hekkensluiters zijn Cremona in Italië, Nowy Sacz in Polen en Slavonski Brod in Kroatië. In Nederland is de stad met het meeste fijnstof te vinden op plek 170, en dat is Eindhoven.

Jaarlijks 250.000 doden

Volgens het Europees Milieuagentschap sterven er in Europa jaarlijks minstens 250.000 mensen als gevolg van luchtverontreiniging. Daarnaast zorgt langdurige blootstelling aan te hoge geluidsniveaus voor negatieve gevolgen voor de gezondheid, zoals slaapstoornissen, angst, cognitieve stoornissen en geestelijke gezondheidsproblemen. In Europa worden hierdoor jaarlijks 48.000 nieuwe gevallen van hartaandoeningen en 12.000 vroegtijdige sterfgevallen geregistreerd.

231,9 miljard euro niet genoeg

De EU heeft regelgeving om haar 450 miljoen burgers te beschermen tegen luchtverontreiniging en geluidshinder. De Europese Commissie heeft bovendien 46,4 miljard euro voor de periode 2014-2020 en 185,5 miljard euro voor de periode 2021-2027 uitgetrokken om de schoneluchtdoelstellingen te ondersteunen, samen dus 231,9 miljard euro. Maar dat is dus niet genoeg.

Vooral de concentratie van stikstofdioxide (NO2) veroorzaakt door auto’s en vrachtwagens blijft een groot probleem. Aangezien de EU-luchtkwaliteitsnormen binnenkort strenger worden, zullen de Europese steden hun inspanningen moeten opvoeren om aan deze nieuwe normen te voldoen en de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) te benaderen, meent de ERK.

Metingen gebrekkig

Ook lawaai is een vorm van stedelijke vervuiling, maar de ERK constateert dat het vrijwel onmogelijk is om de vooruitgang in het terugdringen van geluidshinder in de EU te meten. De geluidsmonitoring in de meeste lidstaten is gebrekkig en niet actueel, zodat er geen trend kan worden vastgesteld. Uit gegevens blijkt dat de doelstelling om uiterlijk in 2030 het aantal mensen dat last heeft van verkeerslawaai met 30 procent te verminderen, waarschijnlijk onhaalbaar is. Naar schatting zal dit cijfer tegen 2030 in het beste geval met 19 procent dalen en in het slechtste geval zelfs met 3 procent stijgen.

Doeltreffend aanpakken moeilijk

Feit is dat steden moeite hebben om luchtverontreiniging en geluidshinder doeltreffend aan te pakken. Er zijn hiervoor uiteenlopende redenen, zegt de ERK. Die zijn: slechte coördinatie door de autoriteiten, twijfelachtige doeltreffendheid van maatregelen, en lokale tegenstand tegen dergelijke maatregelen.

De ERK noemt de groene zones waar voetgangers en fietsers voorrang hebben op auto’s als positief voorbeeld. De auditors stellen vast dat deze zones gunstig zijn voor diegenen die daar wonen, maar nadelige gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit en het geluidsniveau in de omringende straten. Evenzo zijn lage-emissiezones — die luchtverontreiniging en geluidshinder helpen verminderen — een steeds gevoeliger onderwerp geworden.

Maatregelen juridisch aangevochten

Zo zijn pogingen om deze zones in te voeren in Barcelona en Krakau juridisch aangevochten op grond van discriminatie of beperking van het vrije verkeer. Dit heeft ertoe geleid dat de maatregel werd teruggeschroefd of uitgesteld. Naast Barcelona en Krakau voerde de EERK veldonderzoek uit in Athene. Maar de conclusies zijn van toepassing op steden in de hele EU, zegt de ERK.

De Europese Commissie kan weinig doen om de lidstaten aan te spreken, meent de ERK. Een inbreukprocedure, het hardste middel van de Europese Commissie, kost veel tijd. Ook is deze procedure niet altijd doeltreffend om ervoor te zorgen dat de gecontroleerde steden aan de EU-regels voor luchtverontreiniging en geluidshinder voldoen.