‘Binnenhavens blinde vlek bij gemeenten’

Met hun ligging aan het water zouden binnenhavens een belangrijke factor kunnen zijn voor het stimuleren van de lokale kringloopeconomie. Maar in veel gemeenten wordt er nog veel te weinig mee gedaan, ziet Cees-Jan Pen, lector de Ondernemende Regio bij Fontys Hogescholen. Hij publiceert samen met collega-experts Evert-Jan de Kort (STEC groep) en Joep Janssen (Ginder) een manifest.

Hengeltje

De drie mannen zien ze nog veel te vaak, de bedrijven die op een unieke locatie aan een binnenhaven liggen die door het personeel uitsluitend wordt benut door in de lunchpauze een hengeltje uit te werpen. Zo’n 30 tot 40 procent van de kavels aan binnenhavens wordt in beslag genomen door niet-watergebonden bedrijven, valt te lezen in het manifest ‘Borgen binnenhavens als anker voor circulaire economie’.

Knooppunten

En dat is meer dan zonde. Want de 231 binnenhavens in Nederland vormen net zoveel knooppunten in de regionale economie. Maar waar de circulaire dynamiek in de zeehavens aan de kust sinds 2015 significant stijgt, blijven de binnenhavens daar behoorlijk bij achter. Terwijl die rol meer dan belangrijk is. 

Onderschat

‘Breed wordt gedeeld dat de rol van bedrijventerreinen aan het water voor de circulaire transitie totaal wordt onderschat’, staat in het manifest. ‘Bedrijven in havengebieden gaan volgens de Vereniging van binnenhavens steeds meer afvalstoffen als nieuwe grondstoffen aanvoeren en verwerken, in plaats van het afvoeren van (afval)stoffen uit havens. Er ontstaat nieuwe maakindustrie en natte bedrijventerreinen gaan zo een cruciale rol spelen in de circulaire economie.’

Vies

Tenminste, als dat wordt op lokaal niveau wordt opgepakt. Pen ziet dat de vergroening van (droge) bedrijventerreinen door gemeenten inmiddels vleugels begint te krijgen. Maar dat het aan een voortvarende aanpak van binnenhavens schort. Sterker nog, steeds vaker wordt het functioneren van binnenhavens beperkt door woningbouwplannen. ‘Bijkomend probleem is dat circulaire bedrijven ook “vies kunnen zijn, lawaai kunnen maken en extra milieuruimte nodig hebben”, wat leidt tot Not In My Backyard-gedrag op lokaal niveau.

Voorkeursrecht

Pen ziet her en der in Friesland, in Zwolle en Limburg hoe het wel kan. Daar zijn gemeenten die het bedrijfsleven langs het water beter georganiseerd krijgen. Die hun voorkeursrecht inzetten om strategische locaties in binnenhavens in handen te krijgen. Of die samen met de provincie ontwikkelmaatschappijen opzetten met het ‘ruimte voor economie-budget’ van het ministerie van Economische Zaken (zoals Utrecht, Overijssel en Midden-Limburg deden).  

Verhalen

Een mooi voorbeeld vindt Pen Roermond. De Limburgse gemeente greep het hoge water van de zomer van 2021 niet alleen aan om de kades te verhogen, maar ook om meteen de binnenhaven te herstructureren. ‘Zo kun je met geld bedoeld voor waterveiligheid ook de circulaire economie een zwengel geven. Wees creatief met de beschikbare fondsen.’ En verder draait het er volgens Pen vooral om de good practices beter over het voetlicht te krijgen. ‘Inspirerende verhalen moeten nog veel beter door gemeenten aan elkaar worden doorverteld.’

Borgen binnenhavens als anker voor de circulaire economie.  Zeven aanbevelingen voor de publieke professional om - vanwege hun rol in de circulaire economie - meer te doen met binnenhavens. Het manifest is uitgevoerd als onderdeel van een NWO-SIA onderzoeksproject (RAAK – Publiek Samen Beter).