Het stikstofdoeljaar 2030 verdwijnt uit het zicht

De landbouw- en natuurplannen van de VVD, GroenLinks-PvdA, Volt, D66 en ChristenUnie gaan zwaar drukken op de schouders van de overheid. Dat schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) woensdag in zijn analyse van de verkiezingsprogramma's van deze partijen. Andere partijen hebben het PBL niet de kans gegeven hun plannen tegen het licht te houden.

De reden van die uitvoeringslast, is dat de vijf partijen zwaar inzetten op doelsturing in de landbouw en bovendien sommige van hen het natuurareaal in Nederland flink willen laten groeien. D66, GroenLinks-PvdA en Volt willen dat het natuuroppervlak in 2040 met 100.000 tot 150.000 hectare is gegroeid, schrijft het PBL: ‘oftewel bijna het oppervlak van de provincie Utrecht.’

Een daadkrachtige doelsturing vergt van de overheden veel uitvoeringskracht, en bovendien nieuwe wetgevings-, monitorings-, en handhavingssystemen. De uitbreiding van het natuurareaal vereist daarnaast ‘forse uitbreiding van de plan- en uitvoeringscapaciteit’. ‘Het tempo van natuuruitbreiding zal tot 2040 bijvoorbeeld een factor vier tot vijf sneller moeten gaan dan nu.’

Stoffenbalans of stikstofemissierechten?

Met oog op de stikstofproblematiek willen VVD en Volt de boeren laten werken met een afrekenbare stoffenbalans. D66 en ChristenUnie mikken op hun beurt op een systeem van verhandelbare stikstofemissierechten. Daarnaast komen ChristenUnie, GroenLinks-PvdA en Volt met broeikasgasheffingen.

Boeren kunnen hun emissiedoelen wellicht halen met emissiearme staltechnieken, waarvoor de ChristenUnie en de VVD de investeringssubsidies behouden. Die subsidies worden echter geschrapt door Volt, GL/PvdA en D66. Met name die laatste partij wil de toepassing van emissiearme technieken stimuleren met regels. Daarnaast wil D66 een verbod op het gebruik van kunstmest op grasland.

Het doeljaar 2030 verdwijnt?

De figuur hierboven toont dat het, volgens het PBL, alleen GroenLinks-PvdA en D66 kan lukken om in het jaar 2030 de uitstootreductie van ammoniak te krijgen die het demissionaire kabinet wil. ChristenUnie, VVD en Volt weten dat dit het inzicht van het PBL is, omdat de adviesraad tussentijds zijn bevindingen met de partijen heeft gedeeld en zij de mogelijkheid kregen hun plannen aan te scherpen.

Dat betekent de facto dat deze partijen niet meer de wens hebben het doel te behalen van het huidige kabinet: in 2030 een restemissie door de landbouw van 63 kiloton ammoniak. Bovendien nam kortgeleden ook lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA alsnog publiekelijk afstand van 2030 als doeljaar.

Warmtenetten

De Nederlandse woningen zullen op termijn van het gas afmoeten en deels gekoppeld gaan worden aan warmtenetten. De afgelopen jaren was er veel debat over de vraag of die nieuwe warmtenetten wel of niet in private handen mogen zijn. Demissionair minister Rob Jetten van Economische Zaken en Klimaat wilde wettelijk vastleggen dat private partijen buiten de deur worden gehouden, maar de VVD wil getuige haar verkiezingsprogramma die deur alsnog wel openzetten. GroenLinks-PvdA wil dat in de warmtewet wordt opgenomen dat ook energiecoöperaties eigenaar van een warmtenet kunnen zijn.

Normen voor huizenbezitters?

Volt en GroenLinks-PvdA willen al in 2040 een klimaatneutrale gebouwde omgeving. Belangrijk is dan ook de energie-efficiëntie van woningen en andere panden, dankzij bijvoorbeeld isolatie. Volt wil hoge energielabels afdwingen met een normering voor koopwoningen. VVD, D66, GL-PvdA en de ChristenUnie willen woningeigenaren in de benen krijgen met subsidies en beprijzingen. 

De onderzoekers van het PBL vragen zich af of het wel reëel is: een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2040. ‘Het is namelijk voor veel eigenaren waarschijnlijk financieel niet mogelijk om aan deze normering te voldoen’, schrijft de adviesraad, met name richting Volt. ‘Daarnaast is het bij de normering van kantoorgebouwen lastig gebleken te handhaven bij individuele gebouwen.’ 

Openbaar vervoer

Alle vijf partijen willen de wegenbelasting vervangen door het nieuwe systeem Betalen Naar Gebruik, dat niet het autobezit maar -gebruik belast. Dit wijst een partij als NSC overigens af, met oog op mensen die niet zonder auto kunnen. ‘Op het platteland is er voor de auto vaak geen alternatief om grote afstanden af te leggen’, schrijft de partij in zijn verkiezingsprogramma.

Tegenover die belasting op autogebruik zetten de vijf partijen een tariefverlaging in het openbaar vervoer. De VVD en ChristenUnie willen een nultarief voor de btw, D66 en GL-PvdA komen met vrij reizen buiten de spits voor 49 euro per maand, en Volt wil een algemene tariefverlaging. Ook vloeit er meer geld naar het openbaar vervoer. Bij VVD tot en met 2040 0,8 miljard extra, bij D66 2,7 miljard, bij de ChristenUnie ruim 22 miljard, GL-PvdA 29 miljard en bij Volt 35 miljard.

Snel rijden wordt ontmoedigd. Volt wil een maximumsnelheid van 90 kilometer per uur, totdat acht op de tien auto's een nulemissievoertuig is. D66 wil op N-wegen naar een maximum van 70 kilometer per uur toe, en GL-PvdA en ChristenUnie wensen dat vanaf de avond op snelwegen niet harder dan 100 kilometer per uur gereden wordt.

De VVD ontmoedigt iets minder graag het autogebruik. De partij trekt de vrachtwagenheffing voorlopig in en geeft als enige van de partijen tot 2040 2,4 miljard extra uit aan de uitbreiding van het wegennet.