Gemeenten kunnen weinig met veiligheidsrisico's energietransitie

De energietransitie brengt nieuwe lokale veiligheidsrisico's met zich mee, maar gemeenten en veiligheidsregio's hebben tamelijk weinig instrumenten om daarop in te spelen. Dat schrijven onderzoekers van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid in een nieuw rapport. Deze studie werd besteld door het Veiligheidsberaad, de koepel van veiligheidsregio's.

Met de komst van warmtepompen, zonnepanelen en thuisbatterijen neemt het brandgevaar in woningen bijvoorbeeld toe, maar de bestaande regelgeving is nationaal en Europees. Die is vervat in respectievelijk het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en een Brusselse richtlijn voor elektrische apparatuur. Dit is vergelijkbaar met het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen, zoals vloeibare waterstofdragers. Daarvoor gelden nationale en internationale wetten.

Toxische rookwolken

Gemeenten hebben wel meer mogelijkheden als het gaat om de installatie van grootschalige energieopslagsystemen (EOS), zoals batterijen bij appartementencomplexen. Vanaf volgend jaar worden deze vergunningplichtig, maar gemeenten kunnen nu al voorschriften opnemen in het omgevingsplan. De betreffende omgevingsdienst kan dan de handhaving doen. Dat is geen overbodige luxe, want: ‘Een incident met een EOS kan leiden tot (toxische) rookwolken die kritieke infrastructuur langdurig kunnen verstoren, bijvoorbeeld wanneer het EOS nabij een belangrijke snelweg of een ziekenhuis is gesitueerd.’ Provincies kunnen op hun beurt dan weer toezicht houden op die omgevingsplannen.

In de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond moeten energieopslagsystemen op het dak van een appartementencomplex worden geplaatst. ‘Mogelijke rookontwikkeling en toxische gassen vormen op deze manier geen belemmering voor een veilige evacuatie’, zo luidt de uitleg.

Thermal runaway 

In de ogen van de onderzoekers zijn de veiligheidsrisico's van de energietransitie op dit moment het grootst als het gaat om de elektrificering achter de voordeur van huishoudens, de opkomst van batterij-elektrische energieopslagsystemen, en de toename van het vervoer van gevaarlijke stoffen die giftig (ammoniak) of explosief (dimethylether) zijn. Bij een (verouderde) thuisaccu zou in theorie thermal runaway kunnen optreden, oftewel oververhitting van de batterij, waardoor brand ontstaat en giftige gassen vrijkomen. Zonnepanelen zouden kunnen ontbranden door slecht kabelmateriaal, of ze bemoeilijken simpelweg het bluswerk door de brandweer van een reguliere brand. Te veel stroom door de elektriciteitskabels kunnen de vonken doen uitslaan in een meterkast, helemaal als thuis ook een elektrische auto moet worden opgeladen. ‘Vervanging van aardgas door elektriciteit in woningen betekent dat de kabelinfrastructuur (en meterkast) ruwweg op driemaal zoveel elektrische energie moet zijn berekend’, noteren de onderzoekers.

Thuisbatterijen

Het ministerie van Volkshuisvesting moet nog komen met regelgeving voor thuisbatterijen. Duitsland is daar verder mee. In dat land moeten thuisaccu's zijn opgenomen in een nationaal gecoördineerde databank. Ook hebben deelstaten meer zeggenschap binnen de nationale bouwregelgeving. Zo verschilt het rookmelderbeleid per regionaal Duits bestuur.

Dat in Nederland de salderingsregeling voor eigenaren van zonnepanelen verdwijnt, lijkt niet ideaal voor de veiligheid. Dit besluit maakt het aanlokkelijker om zelf opgewekte stroom op te slaan. Maar door een toename van thuisbatterijen, aldus het rapport, ‘neemt de kans op brand in de woonomgeving toe.’