Transitieprofessionals versterken bij hun circulaire opgaven

Visie voorop, versnellen en volhouden. Dat mantra klinkt na één jaar ‘leren transformeren’ vanuit het Rijksprogramma DuurzaamDoor dat transitieprofessionals versterkt bij het versneld realiseren van hun opgaven. Honderden ambtenaren die werken aan circulaire opgaven namen het afgelopen jaar deel aan hun netwerkbijeenkomsten. Tessa de Haas is werkzaam bij DuurzaamDoor als secretaris van de participatietafel Circulaire Economie. Zij ziet volop inspiratie om duurzaam door te gaan, de verzamelde expertise te blijven delen en nog veel meer ambtenaren te versterken.

‘We zetten transitieprofessionals van overheden bij elkaar om samen te ontdekken wat er nodig is om te versnellen. Die lessen pakken we op en delen we weer, zodat zoveel mogelijk ambtenaren ervan kunnen leren,’ vertelde Tessa de Haas begin deze maand tijdens de webinar LEF-talks ‘Een jaar leren transformeren’ (zie de link hieronder). In het afgelopen jaar heeft Tessa zo’n duizend ambtenaren bereikt, van wie velen meedoen aan een van de netwerken. Wat zijn de belangrijkste lessen van 2022?

‘De klimaattransitie vraagt om transformatie van de huidige overheid,’ stelt Tessa vast. ‘En steeds meer ambtenaren werken daar met lef en daadkracht aan. Ambtenaren willen zelf meer vaart maken en ook meer tempo zien bij het bestuur en in de besluitvorming. In Amsterdam heeft een grote groep gemeenteambtenaren daar zelfs om gevraagd.’ Toch komen veel gemotiveerde transitieprofessionals relatief moeizaam vooruit. ‘Ambtenaren schieten opvallend snel in de actiestand, maar vergeten dan de randvoorwaarden te borgen. Zoals een duidelijk startpunt kiezen om focus te krijgen, haalbare acties ontwerpen en alle factoren en actoren in kaart brengen die een rol kunnen spelen.’

De transitieprofessional met circulaire opgaven heeft nieuwe rollen te vervullen: die van coördinator, spelverdeler, aanjager, koersbewaker of lijnrechter. De netwerkrol is sowieso altijd belangrijk. ‘Dat betekent kansen snel signaleren en benutten, adequaat reageren op signalen van weerstand, en de juiste personen blijven meenemen, zodat de gewenste voortgang wordt geboekt’. Gemakkelijker gezegd dan gedaan, beseft Tessa. ‘Het is een grote uitdaging om een brede beweging van professionals in en buiten de overheid te organiseren. Een wenkend én gedeeld perspectief op de doelen is daarvoor cruciaal.

De drie V’s bieden gelukkig houvast: visie voorop, versnellen en volhouden. Tessa: ‘Versnellen kan bijvoorbeeld met een krachtteam. Kijk wie over de juiste energie beschikt, vorm met die mensen een team om een sprint te maken en werk zo gestaag en gericht aan het uitbouwen.’ En volhouden? ‘Dat gaat vooral om veerkracht, wendbaarheid, geduld, en soms ongeduld natuurlijk. En het is belangrijk om maatjes te kunnen betrekken en voldoende tijd te hebben voor reflectie. De DuurzaamDoor-netwerken bieden daarvoor ruimschoots gelegenheid. ‘Je leert van elkaars ervaringen, je vindt herkenning en steun. Zo houd je energie om door te zetten en je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden,’ zegt Tessa. Daarbij werkt ze samen met Charlotte Extercatte, mede-oprichter van het internationale platform ‘100 Months to Change’. Dit platform vertaalt theoretische kennis en praktijkervaringen van pioniers op het gebied van transformatie naar een handzame aanpak, de zogeheten veerkrachtformule. Tessa: ‘Deze samenwerking en de lessen van de ambtenaren in de netwerken geven volop inspiratie. Daarmee kunnen we de komende jaren nog veel meer ambtenaren versterken bij het versneld realiseren van hun circulaire en klimaatopgaven.’

‘De drie V’s zijn prachtig. En leg vooral ook lijntjes met je bestuurder. Zij kunnen je zeker helpen met transformeren. Spreek de bestuurder aan op zijn ambities en geef aan dat die organisatorische consequenties hebben. Vraag meer mandaat, zodat je slagvaardiger kunt handelen. Vorm bijvoorbeeld taskforces dwars door hiërarchie, afdelingen en overheden heen. Laat met een kopgroep zien dat het anders kan en neem zo het peloton mee.’
Jacqueline Cramer, oud-minister van VROM, transitie-deskundige en schrijver van ‘De kracht van netwerksturing’, tijdens de ‘LEF-talks’ van DuurzaamDoor van 9 december.