Crisis- en Herstelwet van belang maar niet onmisbaar

De val van Balkenende IV kan nadelig uitpakken voor de Crisis- en Herstelwet. Het wetsvoorstel, dat een versnelling van procedures beoogt om de onder druk staande bouwsector aan het werk te houden, is nog niet door de Eerste Kamer behandeld. Bij diverse senaatsfracties leven principiële bezwaren, onder meer omdat de rechtsbescherming voor burgers te wensen zou overlaten.

Als de crisiswet tot ‘controversieel onderwerp’ wordt bestempeld, kan een volgend kabinet er pas mee verder. Dit zou een forse streep door de rekening zijn. Balkenende heeft juist alles op alles gezet om de wet op 1 januari 2010 van kracht te laten worden. Door de aarzeling bij de Eerste Kamer is dit niet gelukt. De Tweede Kamer is in november 2009 akkoord gegaan.

Diverse lokale bestuurders vrezen negatieve gevolgen voor in de crisiswet opgenomen projecten als verdere vertraging ontstaat, laten zij weten. PvdA-wethouder Jan Bron van het Overijsselse Hengelo is bang dat subsidiegelden voor het project Hart van Zuid onder druk komen te staan. ‘We hebben middelen gekregen van het Rijk en van de provincie, maar daar zitten tijdslimieten op. Dit betekent dat we binnen een bepaalde periode klaar moeten zijn. Zonder Crisis- en Herstelwet wordt dat moeilijk.’

Het project Hart van Zuid voorziet onder meer in de herontwikkeling van oude fabriekscomplexen, de bouw van een busterminal, de ontwikkeling van kantoren en de aanleg van een verbindingsweg tussen het treinstation en de autosnelweg A35. ‘We proberen al het mogelijke te doen, maar de Crisis- en Herstelwet kan ons echt helpen om tempo te maken’, zegt Bron.

In ’s-Hertogenbosch klinkt een vergelijkbaar geluid als het gaat om de ontwikkeling van de Spoorzone. Hierbij gaat het om onder meer de bouw van een ziekenhuis, de komst van nieuwe woningen en kantoren en de herstructurering van een bestaande woonwijk. ‘We hebben behoefte aan een instrument om de proceduretijd te bekorten’, zegt de Bossche PvdA-wethouder Geert Snijders. ‘Dat is van belang voor het project zelf, maar ook voor de werkgelegenheid. Ik zou het daarom oprecht jammer vinden als de Crisisen Herstelwet tot controversieel onderwerp wordt verklaard.’

De ondertunneling van de A2 in Maastricht staat eveneens in de C risis- en Herstelwet. Verantwoordelijk wethouder Wim Hazeu (GroenLinks) zegt echter dat de wet voor dit project eigenlijk te laat komt. ‘We zouden er alleen nog iets aan kunnen hebben in een eventuele beroepsprocedure bij de Raad van State. Ik denk dat de crisiswet vooral van belang kan zijn voor projecten die nog in de kinderschoenen staan.’

Zandsuppletie

Ook PvdAwethouder Frank de Vries, die in Groningen verantwoordelijk is voor de in de crisiswet opgenomen Centrale Zone, toont zich kritisch. Het project moet het stationsgebied en de binnenstad verbinden met de toekomstige nieuwbouwwijk Meerstad, en voorziet onder meer in de ontwikkeling van 500.000 vierkante meter aan kantoren, 3.800 woningen, 100.000 vierkante meter detailhandel en 90.000 tot 120.000 vierkante meter aan medische bedrijvigheid.

De Vries vraagt zich af of de economische crisis wel de juiste aanleiding is voor een herstelwet. ‘Regelgeving opruimen en dingen sneller doen; dat kan je ook zonder crisis wel bedenken.’ In het verlengde hiervan zegt De Vries dat voor hem niet duidelijk is of alle in de wet genoemde projecten hier wel in thuis horen: ‘Wat ikzelf slecht kan overzien, is of deze projecten wel allemaal beogen waarvoor de wet is bedoeld. De afwegingen die eraan ten grondslag hebben gelegen om projecten in de lijst op te nemen, is een beetje een black box.’

Hoewel De Vries het ‘volkomen logisch’ vindt dat de Centrale Zone op de lijst staat, vraagt hij zich wel af of de geschetste voordelen in de praktijk ook allemaal gehaald zullen worden: ‘Zonder Crisis- en Herstelwet lopen we wellicht wat van de voorziene versnelling mis, maar de wereld zal er niet van omvallen.’

Een groot deel van de projecten in de Crisis- en Herstelwet valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dan gaat het om zandsuppletie langs de kustlijn, de aanleg en verbreding van wegen, de renovatie van bruggen, de aanpak van spooren vaarwegen en de verdere ontwikkeling van luchthavens. Zolang de wet niet door de Eerste Kamer is, wil het ministerie echter geen nadere toelichting geven op de mogelijke betekenis van de wet voor de uitvoering van deze projecten.

Uit de crisis- en herstelwet

• De Raad van State moet binnen 6 maanden na ontvangst van een beroepschrift uitspraak doen, normaal gesproken is dat 1 jaar.

   

• Een ‘klein materieel gebrek’ in een besluit kan zonder gevolgen blijven als belanghebbenden daardoor niet worden benadeeld.

   

• Door invoering van een ‘relativiteitsvereiste’ kunnen burgers uitsluitend procederen als zij direct in hun belangen worden geschaad. Een omwonende die geen zicht heeft op een project, mag zich niet beroepen op welstandsbepalingen.

   

• Beroepsmogelijkheden tussen overheden worden beperkt. 

   

• Procedures rond de milieu-effectrapportage worden ‘gestroomlijnd’. Concreet betekent dit dat minder alternatieven hoeven te worden onderzocht, hiermee kan een halfjaar tijdwinst worden geboekt.

   

• Provincies nemen de regie bij de aanleg van windmolenparken.

   

• Gemeenten kunnen ‘lokale projecten van nationale betekenis’ in de crisiswet laten opnemen. Dit ter aanvulling op een landelijke lijst van 58 projecten die door het kabinet reeds is vastgesteld.

   

• Een belangrijk deel van de wet loopt tot 2014 en heeft een experimenteel karakter. In 2014 volgt een evaluatie.

   

‘Gemeente staat buitenspel’

Niet alle lokale bestuurders zijn blij met het feit dat een project in hun gemeente in de Crisis- en Herstelwet is opgenomen. ‘Van mij had het niet gehoeven’, zegt PvdA-wethouder Ruud Guyt van Sittard-Geleen. ‘Op het Chemelot-terrein bij Geleen worden de bureaucratische belemmeringen voor een demonstratieproject voor CO2-opslag weggenomen’, staat in de crisiswet.

‘Ja’, zegt wethouder Guyt, ‘we hebben er kennis van genomen. Het ministerie van Economische Zaken heeft dit project op de lijst gezet. De gemeente en de provincie zouden ook in dit geval graag hun reguliere bevoegdheden en verantwoordelijkheden uitoefenen. Maar als puntje bij paaltje komt, wordt het besluit op rijksniveau genomen. Daardoor sta je als gemeente buitenspel op onderdelen waarbij je normaal gesproken vol aan de bal bent.’

Guyt is zich ervan bewust dat de proef met CO2-opslag op het chemisch bedrijventerrein van belang kan zijn met het oog op toekomstige milieudoelstellingen. Toch zou het initiatief van DSM volgens hem niet anders benaderd moeten worden dan andere projecten: ‘De voorgestelde vorm en locatie zou een kwestie van nadere beoordeling moeten zijn, zodat de lokale democratie haar werk kan doen. Economische Zaken zegt wel dat het allemaal niet in beton is gegoten, maar als we het niet eens worden, nemen zij het besluit. Wat is onze positie dan nog?’