Gemeentelijke inkopers met lef gezocht
De kringloopeconomie leeft. Althans, er zijn talloze bijeenkomsten en dito concrete initiatieven. Maar de echte economie wordt pas circulair als de overheid structureel het goede voorbeeld geeft. En dat blijkt lastig.
De kringloopeconomie leeft. Althans, er zijn talloze bijeenkomsten en dito concrete initiatieven. Maar de echte economie wordt pas circulair als de overheid structureel het goede voorbeeld geeft. En dat blijkt lastig.
Zoembegrip
Vrijwel wekelijks is er wel een circulair symposium, circulair café of circulaire netwerkborrel. Ondernemers hebben een ‘circulair ondernemersprogramma’. Eerder deze maand vond de week van de circulaire economie plaats, waarin meer dan honderd ‘koplopers’ circulaire evenementen voor het publiek organiseren. Circulair asfalt over een weg met een circulaire brug die circulair is aanbesteed en gegund aan een circulaire bouwcombinatie. Is hier sprake van een nieuwe zoembegrip?
Circulaire catalogus
Om echter boven het niveau van een bonte verzameling van kleine initiatieven uit te stijgen, moet de overheid volgens Houkje Rijpstra, directeur van Circulair Friesland, de aanjager durven zijn van circulaire processen. ‘Overheden moeten circulair inkopen en circulair aanbesteden’, zegt Rijpstra. Het begin is er. Alle Friese overheden gaan dit jaar 10 procent van alle diensten en werken circulair inkopen. ‘Dat lijkt niet veel, maar als je bedenkt dat hier jaarlijks voor anderhalf miljard euro wordt ingekocht, heb je het toch over een markt van 150 miljoen euro aan circulaire producten. Daarvoor hebben we een circulaire catalogus gemaakt.’
Bestuurlijk draagvlak
Volgens Rijpstra is er groot bestuurlijk draagvlak voor circulaire economie en groeiend besef dat de lokale en regionale overheden als launching customer kunnen fungeren. ‘Maar de inkopers moeten het eindelijk durven. De tijd van fraaie nota’s moet plaatsmaken voor een periode waarin we met concrete afspraken komen waarmee inkopers en aanbesteders uit de voeten kunnen.’
Olifantsgras
Er zijn heel veel voorbeelden van circulaire producten, die in niches soms al een goede functie vervullen, constateert Marjan Minnesma van Urgenda. ‘Papier of een stoeltje van olifantsgras. Het punt is hoe je dit soort initiatieven opschaalt waardoor ze in de echte economie opgang doen’, vindt ook Minnesma, die met Urgenda indertijd deel uitmaakte van het ‘aanjaagteam’ voor Circulair Friesland. Zij vindt dat meer inkopers en aanbesteders over zo’n catalogus als in Friesland moeten beschikken. ‘Daarin moet duidelijk beschreven staan hoe je bijvoorbeeld isolatiemateriaal van wol, vlas en hennep met elkaar moet vergelijken.’
Duurzame dakpan
Van de zijde van de producenten van circulaire goederen en diensten meent Minnesma dat het allerminst ontbreekt aan goede bedoelingen. ‘Het probleem zit hem daar in marketeers die het product op een wervende manier aanbevelen, te beginnen bij de overheid. Het circulaire product is door het geringe productievolume vaak nog duurder. Dat obstakel verhelpen zou een mooie rol voor de overheid zijn. Want bij toepassing in een project van enige omvang zou die duurzame dakpan ineens zomaar kunnen doorbreken omdat de prijs daalt’, aldus Minnesma.
Wetgeving
Volgens haar moet ook de afvalstoffenwetgeving meer rekening houden met de circulaire economie. Zo is een uit rioolslib teruggewonnen stof als struviet een prima secundaire meststof. ‘Maar omdat het uit rioolwater komt, valt het onder een strenge regelgeving.’ Maar het circulair product moet niet alleen mooi en duurzaam zijn, het moet uiteraard aan alle certificering en kwaliteitstoetsen voldoen, zegt Jacqueline Cramer van Amsterdam Economic Board. ‘Dat proberen we nu met kleinschalige testproeven voor elkaar te krijgen. We kunnen wel circulair beton promoten maar een gemeente, provincie of waterschap moet er van op aan kunnen dat de brug die ervan is gemaakt niet instort.’
Lees het hele verhaal over circulair inkopen deze week in BB04 (inlog)
Ik heb het over de veronderstelde circulariteit rondom plastic verpakkingen. Een klein deel wordt prima en hoogwaardig gerecycled. Maar nagenoeg de helft van die verpakkingen bestaan uit een plastic mix. We weten dat die vanwege de lage kwaliteit niet zinvol te recyclen is. Omdat we het Afvalfonds Verpakkingen houden aan hoge recycledoelstellingen ontstaat een hypocriete voedingsbodem voor een uitstekend verdien model met een wederzijdse trade off. Bedrijfjes krijgen dan flink wat geld mee (subsidies) om producten te maken die in een vrije economie nooit gemaakt zouden zijn. Plastic bielzen, bodemverstevigers, vlonderplanken, tuinbanken, parkmeubilair enzovoort. Zo komen we dan toch van ons afvalplastic af zonder dat de wereld er iets mee opschiet. Deze kunstmatige markt levert plasticbedrijven dus goede business. Wat het verpakkende bedrijfsleven er voor terug krijgt zou je greenwashing kunnen noemen. Dit soort producten dragen dan bij aan de recycledoelstelling. Die schijnt dan een doel op zich geworden te zijn. Bovendien is het een legitimatie voor het verpakkende bedrijfsleven om hun productieprocessen niet aan te passen. De rommel wordt toch wel geteld als recycling. Tegen de directieven van het Landelijk Afval Beheerplan in overigens. Maar daar zul je niemand over horen zolang het ministerie dat er over gaat er niet op toeziet en deze praktijk door de vingers ziet of zelfs aanmoedigt. Extra interessant is dan dat afgelopen week het RIVM bij zijn eerste evaluatiestudie van het Plastic Pact alvast wat relevante vragen heeft gesteld. “Dit betekent dat ze de toepassing van recyclaat hebben gemaximaliseerd in een gelijke of vergelijkbare toepassing in navolging van het Landelijk Afval Beheerplan (LAP3)” meldt het RIVM op blz 12 van de evaluatiestudie. Parkbankjes cum suis zijn downcycling in optima forma. Zouden dus helemaal niet mee moeten tellen voor recycling. Sterker zouden helemaal niet gefabriceerd moeten worden. Het gaat immers niet om hoogwaardige toepassing van plastic maar een gesubsidieerd circuit om van afvalplastic af te komen. Welnu daar zijn zinvollere en doelmatiger alternatieven voor zoals opwerken tot energie. Nu dragen deze producten enkel bij tot de plastificering van de openbare ruimte.
Het wringt dan ook dat het aanjaagteam voor de CE gemeentebesturen aanspoort om als launching custumor voor deze twijfelachtige plastic producten op te treden (over andere circulaire producten heb ik het in de verband niet). Merkwaardig is dat het aanjaagteam gemeenten aanspoort om de iets hogere prijs maar voor lief te nemen. Alsof het prijsverschil in deze de kern van de zaak is. De kern van de zaak is dat dit soort plastic producten in feite greenwashing zijn. En bij uitstek voorbeelden van een falend productiesysteem. De plastic mix wordt immers veroorzaakt door het fabriceren van niet zinvol te recyclen verpakkingen. Als een groen-bewust gemeentebestuur zo’n plastic parkbank dan al zou aanschaffen dan mag je verwachten dat ze er een bordje op schroeven met een tekst die uitlegt dat deze bank symbool staat voor een verkeerd productieproces. Dat die bank eigenlijk helemaal niet gemaakt had moeten worden, maar voor dit doel van bewustmaking tijdelijk op kleine schaal in de handel is gebracht. Kijk zo’n gemeentebestuur zou snappen waar het om draait inzake groene inkoop. Er zijn dan ook niet zozeer inkopers met lef, maar inkopers met brains gevraagd. Ze zouden hun bestuurders zelfs moeten adviseren reële recycledoelstellingen te bepleiten bij VNG en rijk. Dan wordt het perverse element er tenminste uitgehaald en blijft er nog genoeg echt zinvolle uitdaging om wat van de CE te maken.