Bouwen: Beperk de rol van gemeenten
Om de woningnood op te lossen moet volgens de meeste politieke partijen de gemeente makkelijker kunnen worden overruled.
Of het nu gaat om een ‘minister met doorzettingsmacht’ (PvdA-GroenLinks) of een ‘regeringscommissaris Woningbouwproductie’ (JA21) – politieke partijen van links tot rechts vinden dat het rijk de touwtjes bij de woningbouw strakker in handen moet nemen. Gemeenten zien ze daarbij veelal als hinderfactor.
Op 22 november zijn er weer Tweede Kamerverkiezingen. De poppetjes zijn leuk en afrekenen met partijen is een optie, maar uiteindelijk gaan de verkiezingen over de plannen voor de toekomst van Nederland. Tot de verkiezingen informeert de redactie van Binnenlands Bestuur u over de plannen van partijen en over de gevolgen voor decentrale overheden aan de hand van de verkiezingsprogramma’s.
Vandaag deel 5: bouwen
Lees ook deel 1: digitaal
Lees ook deel 2: jeugdzorg
Lees ook deel 3: financiën
Lees ook deel 4: ondermijning
Woningnood
Van alle verkiezingsprogramma’s druipt de noodzaak om de woningnood in Nederland aan te pakken. Er moeten daartoe honderdduizend woningen per jaar worden bijgebouwd. De nieuwe minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening moet van NSC een heldere taakstelling krijgen. Ook vindt de partij dat woningcorporaties tot 2031 ten minste 350.000 nieuwe woningen moeten opleveren.
Bepalende stem
Behalve voor het rijk ziet NSC daarin een belangrijke rol weggelegd voor de provincies. Die krijgen een bepalende stem in het aanwijzen van versnellingslocaties. De gemeentelijke bureaucratie moet worden bekort door aan lokale goedkeuring van bouwplannen ‘strikte termijnen’ te verbinden. Om de mogelijkheden van beroep en bezwaar in te perken, wil NSC de Crisis- en Herstelwet weer van stal halen.
Ontwikkelaars
Verder vindt de partij van Pieter Omtzigt dat ontwikkelaars intensiever bij het ruimtelijk ontwerp moeten worden betrokken. ‘Toetsing van een breed gedragen plan aan het gemeentelijk beleid moet eenvoudiger worden, zodat snel tot uitvoering kan worden overgegaan. Indien een gemeente meer eisen stelt dan vastgelegd in het Bouwbesluit, dient de gemeente hiervoor een sluitende onderbouwing en financiering te leveren.’
Kansrijke bouwlocaties moeten van de nieuwe regering ‘topprioriteit’ krijgen
Nationaal Bouwakkoord
De VVD wil de nieuwbouw een impuls geven via een nationaal Bouwakkoord, waarvoor bouwers, woningbouwcorporaties en provincies (maar niet gemeenten) de handen ineenslaan. ‘Hierdoor worden in elk geval tientallen nieuwe grootschalige wijken gebouwd.’ Ook hun liberale collega’s van D66 vinden dat ‘kansrijke bouwlocaties waar snel woningen gebouwd of geplaatst kunnen worden’ van de nieuwe regering ‘topprioriteit’ moeten krijgen.
Doorbouwgarantie
Het geld voor die woningbouw moet van PvdA-Groen Links komen van een nieuw op te richten Woningbouwfonds. Die partij wil ook een doorbouwgarantie in het leven roepen bij bouwprojecten waarvan de vereiste 70 procent van de woningen (nog) niet in de voorverkoop is verkocht. D66 wil starters op de woningmarkt een handje helpen met een revolverend koopstartfonds, waarin ook commerciële partijen kunnen investeren. ‘Zodat ook in economisch slechtere tijden betaalbare starterswoningen kunnen worden gefinancierd.’
Straatje erbij
Naast de grotere VINEX-achtige nieuwbouwwijken wint in Den Haag het zogenaamde ‘straatje erbij’ snel aan populariteit. Elk dorp of elke stad zou zo’n kleine uitbreiding moeten kunnen realiseren. Onder meer het CDA vindt dat provincies, die daarbij nu nogal eens op de rem trappen, daarbij geen spelbreker meer moeten zijn. Ze ‘mogen dorpen niet langer in de weg zitten om voor de eigen inwoners bij te bouwen’.
Volgens de BBB kunnen zo ‘per direct circa 35.000 vakantiewoningen aan de woningvoorraad worden toegevoegd’
Vakantiewoningen
Ook dringt een aantal partijen ter rechterzijde erop aan om een deel van de vakantiewoningen voor permanente bewoning te bestemmen. Volgens de BBB kunnen zo ‘per direct circa 35.000 woningen aan de woningvoorraad worden toegevoegd’. Ook moet het splitsen van woningen makkelijker worden gemaakt. Een groot aantal partijen wil maatregelen om eigenaren van braakliggende bouwterreinen te kunnen aanpakken.
Losse ideeën
Tot slot een aantal opmerkelijke losse ideeën. NSC hoopt het Didam-arrest te kunnen omzeilen door voor gemeente meer wettelijke ruimte te creëren om grond een op een te verkopen. De VVD streeft naar minder bouwregels van gemeenten. ‘Zo moet het bijvoorbeeld makkelijker worden om microwoningen te bouwen in je achtertuin. Regels die gemeentelijk kunnen worden gesteld, moeten zoveel mogelijk gelijk zijn aan elkaar.’
Knarrenhofjes
D66 wil het bezit van meerdere huizen zwaarder belasten. Gemeenten waarin veel woningen leegstaan, moeten van de partij worden verplicht om een leegstandsverordening op te stellen. De SP wil om leegstand tegen te gaan het verbod op kraken opheffen. Het CDA ziet veel in een ‘nationaal plan voor de bouw van knarrenhofjes’. De ChristenUnie spoort gemeenten aan om duurdere woningen te bouwen in goedkope wijken en goedkopere woningen in duurdere wijken. ‘Elke gemeente bouwt voldoende sociale huurwoningen en laat dat niet aan de buurgemeente(n) over.’
Ambtelijke capaciteit
Een van de weinige partijen die expliciet het tekort aan ambtelijke capaciteit bij gemeenten benoemt is Volt. ‘We zorgen voor meer capaciteit en budget bij gemeenten’, schrijft die partij. Het personeelstekort bij gemeenten kan volgens Volt worden verlicht door personeel te detacheren vanuit de provincie. En: ‘Gemeenten worden financieel in staat gesteld om actiever grondbeleid te voeren, door vaker grond aan te kopen en meer gebruik te maken van hun voorkeursrecht.’
Het voorstel om gemeenten te omzeilen betekent dat een deel van de democratie wordt omzeild. Op Rijksniveau wordt de democratie al sinds jaar en dag omzeild door de Rutte kabinetten. Echte democratie betekent dat de economische belangen van enkelen worden uitgeschakeld in de besluitvorming.