Groen rendement: meer halen uit een boom

Dat bomen van groot nut kunnen zijn, is bekend. Maar hoe maak je daar als gemeente goed gebruik van? Het Amerikaanse programma i-Tree berekent allerlei cijfers over de baten van individuele bomen. Niet elke boom levert namelijk hetzelfde op.

De juiste boom
Het is volgens Leendert Koudstaal een Middeleeuwse wijsheid: de juiste boom op de juiste plek op de juiste groeiplaats. Dat wordt tegenwoordig vaak vergeten in gemeentelijk bomenbeleid, merkt hij. Koudstaal is voorzitter van de Intergemeentelijke Studiegroep Bomen en werkt als beleidsadviseur bomen en groen voor de gemeente Den Haag. ‘In elk coalitieakkoord staat wel: “Wij willen meer bomen”, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Wat er extra komt, is vaak heel schraal. Zeker als er een keer een storm of ziekte toeslaat.’ Hij wil daarom af van het simpele ‘stammetjes tellen’, dat nu nog veel gebeurt. Meer stammetjes brengen namelijk niet automatisch meer groene voordelen. Die voordelen komen pas als je de juiste bomen goed plaatst en de ruimte geeft.

Rekenprogramma
Koudstaal brengt de oude bomenwijsheid in praktijk met een heel modern hulpmiddel. Hij berekent wat individuele bomen precies bijdragen aan hun omgeving met het programma i-Tree. Het rekenprogramma kan vertellen hoeveel CO2 een individuele boom afvangt, hoeveel water die opvangt en hoeveel koelte die brengt. Sommige van die ‘ecosysteemdiensten’ zet het programma zelfs om in het aantal euro’s dat een gemeente daarmee bespaart. Die cijfers helpen ook bij discussies die ontstaan als ergens bomen moeten wijken. Koudstaal: ‘Misschien waren dat wel heel slechte bomen en kunnen in nieuwe projecten goede boomsoorten, onder goede omstandigheden en goede plantplaatsen veel beter presteren.’

Stammetjes tellen
De gemeente Den Haag maakte zelf ook de overstap van stammetjes tellen naar het meten van kroonoppervlakte. Daarvan wil de stad de komende tien jaar 5 procent meer laten groeien. Het zijn immers de bladeren die zo’n 10 procent van het regenwater opvangen en direct weer laten verdampen. Dat scheelt de stad euro’s omdat het riool dan niet hoeft te worden aangepast op toekomstige piekbuien, of omdat de bestrating niet wegstroomt. Het zijn bovendien de bladeren die luchtvervuiling afvangen en schaduw brengen. En zo zijn er nog ruim twintig ‘diensten’ die goed groeiende bomen de stad of dorp leveren.

Kwalitatief groenbeleid
Ook Alphen aan den Rijn werkt bewust met i-Tree. Volgens beleidsmedewerker Niek van ’t Wout heeft het weinig zin om ‘voor de bühne’ extra bomen te planten. ‘Je moet een kwalitatief groenbeleid voeren. Erop toezien dat de kwaliteit wordt gehaald en daar ook consequenties aan verbinden.’ Vaak staan bij gemeenten de afspraken volgens Van ’t Wout wel goed op papier, maar gaat het in de uitvoering mis. ‘In een bestek staat hoe de aannemer het groen moet onderhouden. Genoeg snoeien, niet laten verdrogen, dat soort dingen. Opzichters buiten moeten daar beter op gaan letten. Het gaat bij groen niet meer alleen om dat er mooi uitziet. Een aannemer moet zich realiseren dat wij de CO2-compensatie niet halen als hij een boom slecht verzorgt. Dat kost ons geld.’

Impopulair
In de aanloop naar een nieuw groen beleid liet Van ‘t Wout alle functies en waarden van de stadsbomen vastleggen. Met die cijfers bedacht hij een strategie voor de bouwopgave die van de provincie bínnen de gemeentegrens moet gebeuren. ‘Dat gaat vaak ten koste van groen, want dat is de enige ruimte waar je nog kunt bouwen’, zegt Van ’t Wout. ‘Zo maak je je impopulair bij bewoners en je verliest groen. Je kunt beredeneren dat je voor alles dat je weghaalt meer grond moet aankopen voor nieuw groen en recreatieve ruimte. Dan maak je geen groen kapot, maar zorg je dat we er meer van krijgen.’ Een ander voorbeeld: nu Van ’t Wout weet hoeveel CO2 er in het hout van bomen zit opgeslagen, wil hij die cijfers betrekken bij zoiets als huishoudens van het gas afhalen. ‘Goed groenbeleid kan ons tijd bieden om dit soort programma’s uit te voeren.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 15 van deze week