IPO: Bedrijfscontroles op energiebesparing vergen extra geld

Wil de minister van Klimaat en Groene Groei zicht krijgen of bedrijven zich houden aan de energiebesparingsplicht dan zal ze volgens het Interprovinciaal Overleg dieper in de buidel moeten tasten. Volgens rekenkameronderzoek trekt Den Haag voor controles en handhaving nu 18 miljoen euro uit, waar het 55 miljoen zou moeten zijn.

Slecht zicht

Onderzoek van de Algemene Rekenkamer in samenwerking met ruim honderd lokale rekenkamers wijst uit dat er amper zicht is op hoeveel energie bedrijven en instellingen besparen. De verplichting energie te besparen geldt als bedrijven en instellingen per jaar minstens 50.000 kWh stroom of 25.000 m3 gas verbruiken. Slechts een minderheid van de ruim 90.000 bedrijven en instellingen die al voor 2023 onder de plicht viel, blijkt die verplichting van energie besparen helemaal na te leven. Ook de controle erop laat ernstig te wensen over.

Ambities

De belangrijkste doelen van het rijksbeleid worden bij  lange na niet gehaald, zo wijst het onderzoek uit. Over de periode 2008-2023 die onder de loep werd genomen valt eigenlijk niet op te maken welke resultaten zijn geboekt door de bedrijven en instellingen die onder de verplichting vallen. De data ontbreken simpelweg. Bestuurslid Barbara Joziasse van de Algemene Rekenkamer durft wel te stellen dat de rijksambities voor 2020 niet zijn gehaald, terwijl voor die van 2030 hetzelfde dreigt.

Controles

Ver uit beeld is het halen van de gestelde ambitie van 100 procent controle op alle onder de plicht vallende bedrijven. De onderzoekers kwamen niet verder dan een dekking van zo’n 15 procent. Niet verbazingwekkend is vervolgens de conclusie dat een ander hoofddoel – elk bedrijf eens in de vier jaar controleren – niet wordt gehaald. Verder dan slechts enkele duizenden controles per jaar komen de ervoor verantwoordelijke Omgevingsdiensten niet. Dat zouden er 22.500 per jaar moeten zijn. ‘Ga niet door op deze manier’, is de oproep van Joziasse aan de politiek verantwoordelijken.

Onvoldoende mensen

De Omgevingsdiensten geven in het onderzoek aan dat ze onvoldoende mensen en middelen hebben om de controles uit te voeren. Helemaal verwonderlijk is dat niet als het rijk er per jaar maar 18 miljoen euro voor uittrekt, waar gelet op de huidige ambities volgens de Algemene Rekenkamer 55 miljoen euro structureel nodig zou zijn. Op de vraag hoeveel extra personeel nodig zou zijn om wel aan de doelstellingen te voldoen, antwoordt Joziasse dat de oplossing misschien niet per se moet worden gezocht in extra personeel maar in ‘efficiëntere en meer gerichte controles’ door de Omgevingsdiensten. ‘Een efficiëntere aanpak van het toezicht kan daarbij bijdragen aan het boeken van resultaten bij het besparen van energie’, aldus de Rekenkamer. VVD-minister Hermans van Klimaat en Groene Groei lijkt in elk geval te gaan voor een andere aanpak. In een reactie op de onderzoeksresultaten schrijft zij het niet meer wenselijk te vinden alle bedrijven en instellingen elke 4 jaar te controleren, ‘onder andere vanwege de kosten.’ Zij geeft aan in gesprek te gaan met gemeenten en provincies over ‘een gewenst en realistisch toezicht.’

Beperken netcongestie

Voorzitter Ina Adema van provinciekoepel IPO ziet in de onderzoeksuitkomsten alvast de bevestiging dat er meer rijksgeld beschikbaar moet komen voor de Omgevingsdiensten. ‘Anders gaat het niet lukken’, aldus de Brabantse commissaris van de koning. ‘Ik roep het rijk op de financiering structureel  te regelen.’ De Omgevingsdiensten vallen onder de provincies en gemeenten. Leonard Geluk, directeur van gemeentekoepel VNG, benadrukt in zijn reactie vooral het belang van het naleven van de energiebesparingsplicht, mede met het oog op de netcongestie. ‘Energie is een schaars goed’, zegt hij. Wat door besparing aan energie niet hoeft te worden opgewekt en getransporteerd, is in zijn ogen winst. Die capaciteit komt dan immers vrij voor de aansluiting van nieuwe woningen en bedrijven. Directeur Lies van Aalst van de Vereniging voor Rekenkamers ziet met name dat aspect – de kansen voor het beperken van de netcongestie – als een van de belangrijkste uitkomsten van het gezamenlijke onderzoek. Er staat naar verluidt een vervolgonderzoek gepland door de Algemene Rekenkamer.