Amper zicht op energiebesparing bedrijven

Gemeenten en provincies hebben nauwelijks zicht op het feit of bedrijven op hun grondgebied werk maken van energiebesparing. Daartoe zijn ze wel verplicht, maar de door de Omgevingsdiensten opgestelde rapportages bieden grotendeels onvoldoende informatie of het gebeurt.

Maatregelen

Dat is de conclusie uit een groot DoeMee-onderzoek van in totaal 109 lokale en provinciale rekenkamers naar de energiebesparings- en informatieplicht van bedrijven en instellingen. Het onderzoek geschiedde op initiatief van de Vereniging van Rekenkamers (VVR). Bedrijven en instellingen die jaarlijks meer dan 50.000 kWh stroom of 25.000 m3 aardgas gebruiken, zijn verplicht energiebesparende maatregelen te nemen. Daarbij hoort ook dat ze eens in de vier jaar actief informatie over de genomen maatregelen verstrekken aan hun Omgevingsdienst. Die voert in opdracht van gemeenten en provincies het toezicht erop uit.

Kwaliteit

De rapportages die de gemeenten van de Omgevingsdiensten ontvangen, bevatten in 39 procent van de gevallen geen of niet voldoende adequate informatie. De informatie die wel wordt gegeven is dan bijvoorbeeld te globaal of geeft geen inzicht in de behaalde resultaten, zoals de hoeveelheid gerealiseerde energiebesparing. Slechts in 38 procent van de gevallen vinden de gemeenten de rapportages van goede kwaliteit.

Gasgebruik

Bij de provincies is het blijkens het onderzoek van de rekenkamers wel iets, maar niet veel beter gesteld. Zo geven maar zes van de twaalf provincies aan dat de rapportages van de Omgevingsdiensten adequate informatie bevatten. Vier provincies laten weten dat de rapportages geen inzicht geven in de effecten, zoals bijvoorbeeld een reductie in CO2-uitstoot als gevolg van vermindering van gas- en elektriciteitsverbruik.

Overtredingen

De Omgevingsdiensten zelf geven aan dat zij vrijwel allemaal (98 procent) gedeeltelijk of volledig zicht hebben op het aantal bedrijven en instellingen dat zich aan de informatieplicht energiebesparing houdt. Daar staat tegenover dat meer dan de helft van de Omgevingsdiensten (55 procent) zegt geen zicht te hebben op het energiebesparingspotentieel van bedrijven en instellingen. Ook de gemeenten en provincies klagen daarover. Wat ook zou helpen, zo vinden gemeenten en provincies, is als ze via netbeheerders het energieverbruik van bedrijven en instellingen inzichtelijk zouden krijgen om ze zo structureel te kunnen monitoren.

Controles en overtredingen

Wat het onderzoek in elk geval aantoont is dat het aantal controles op de energiebesparingsplicht tussen 2019 en 2023 fors is toegenomen. Dat heeft er veel mee te maken dat het rijk met subsidieregelingen de afgelopen jaren heeft ingezet op de organisatie van het toezicht en de handhaving ervan. Omgevingsdiensten hebben door die aanvullende financiering bijvoorbeeld energieteams kunnen oprichten en het aantal controles kunnen opschalen. Mede daardoor is het aantal geconstateerde overtredingen op het vlak van energiebesparingsplicht de laatste jaren flink gegroeid: van 391 in 2019 tot 3.300 in 2023 (voor 54 gemeenten). In de meeste gevallen werd er daarbij een hersteltermijn opgelegd, of is er een vooraankondiging last onder dwangsom verstuurd.

Tijdelijke financiering problematisch

Als zorgpunt geven de respondenten aan dat de toegekende middelen voor controle en handhaving vanuit het rijk en de aanvullende subsidies vanuit een aantal provincies tot nu toe altijd een tijdelijk karakter hebben gekend. Door alle deelnemende overheden wordt aangegeven dat het daardoor moeilijk is om continuïteit te behouden in de uitvoering, om vaste medewerkers aan te trekken en om te versnellen in de uitvoering.