‘We willen geen hek om de stad zetten’

Massatoerisme had een enorme impact op de leefbaarheid van het centrum van Amsterdam. De stad was uit balans. Zeker tijdens de coronacrisis viel dat op. Nu het toerisme straks weer op gang lijkt te komen en de anderhalvemetersamenleving het uitgangspunt is dient de gemeente maatregelen te nemen. Het lijkt te weinig en misschien zelfs te laat, maar bevoegdheden en de belangen van de vrije markt spelen ook mee.

Risico's terugkeer toeristen
Eerder deze maand kwam wethouder Victor Everhardt (D66) in een raadsbrief al met de vaststelling dat de vrijetijdssector in de stad in de anderhalvemetersamenleving niet dezelfde vraag kan bedienen als voor de crisis, omdat het door de maatregelen is ingeperkt. De terugkeer van internationaal toerisme naar de stad en de verwachting dat veel Nederlanders de zomervakantie in eigen land doorbrengen brengt risico’s met zich mee. Het risico van grote bezoekersstromen moet worden beheerst. Samen met het rijk werkt de gemeente een aanpak uit ter bescherming van volksgezondheid, openbare orde en het economisch herstel. ‘De mogelijkheden voor de vrijetijdsindustrie moeten gedoseerd, gefaseerd en verantwoord worden benut’, schrijft Everhardt in de raadsbrief.

Vertraging coronaspoedwet
De belangrijkste maatregel is om een mogelijkheid op te nemen in de Tijdelijke Wet maatregelen covid-19, de ‘coronaspoedwet’ om, als de volksgezondheidssituatie erom vraagt, een beperking op te kunnen leggen aan de capaciteit van overnachtingenaccommodaties, zoals vakantieverhuur, b&b’s en hotels. Maar laat nou net die wet vertraging oplopen. Minister De Jonge verwacht dat de wet pas op 1 oktober in werking treedt. Dan is de zomer al lang en breed voorbij. De gemeente heeft nog geen prognoses van het aantal toeristen dat de stad de komende weken en maanden zal bezoeken, maar verwacht dat dit fors minder zal zijn dan eerdere jaren. De Metropoolregio Amsterdam had in 2018 ruim 22,5 miljoen hotelovernachtingen, in Amsterdam alleen was dat aantal in dat jaar bijna 16,7 miljoen.

'Liever sneller wet gehad'
In een reactie op het uitstel van de spoedwet en daarmee een bemoeilijking van de invoering van de belangrijkste maatregel stelt Everhardt dat het heel belangrijk is naar de democratische legitimering van de wet te kijken. ‘Dat zorgt helaas voor wat vertraging. Dat neemt niet weg dat dit voor ons heel belangrijk instrument is, waarmee we proactief kunnen optreden. Natuurlijk hadden wij het ook liever sneller gehad.’ Een maximaal aantal bezoekers of maximale bezetting van de accommodaties per dag opleggen kan niet zomaar. ‘We hebben een vrije markt in de EU. We kunnen en willen geen hek om de stad zetten. Toeristen zijn welkom en goed voor de economie van de stad. We willen alleen niet terug naar het massatoerisme. Op korte termijn niet, omdat we niet weer een lockdown willen en op lange termijn niet, omdat de stad niet in balans was. We doen voor lange en korte termijn wat we kunnen.’

Budgetvluchten Schiphol
Een van de oorzaken van het massatoerisme is het aantal goedkope chartervluchten naar Schiphol. In het coalitieakkoord heeft het Amsterdamse college afgesproken dat het inzet op geen groei van Schiphol tot in ieder geval de herindeling van het luchtruim in 2023. ‘De gemeente heeft slechts 20 procent van de aandelen, dus zijn wij hierin niet bepalend, dat is het kabinet, dat ook weer gebonden is aan EU-regelgeving.’ Amsterdam kan zelf dus geen stop zetten op budgetvluchten en nachtelijke vakantievluchten. ‘Maar we gaan wel het gesprek hierover aan en hopen op een andere houding ten aanzien van budgetvluchten.’ Overigens wijst de wethouder erop dat de Veiligheidsregio ‘in charge’ is wat betreft het vermijden van te drukke plekken. Het is immers GRIP 4. ‘Maar de gemeente heeft rond het in goede banen leiden van toerisme uiteraard ook een eigen verantwoordelijkheid. Denk aan handhaving, crowdcontrol en crowdmanagement, nudging (bezoekers met geluid, licht of kleur verleiden tot gewenst gedrag, zoals de cirkels in parken). Ook zullen we de drukte goed monitoren.’

Aanpak zo snel mogelijk
De gemeente zet daarbij in op slimme technologie, maar voor het uitwerken van een aanpak lijkt het toch al rijkelijk laat. De gemeente laat weten er al langer mee bezig te zijn. De verwachting van de bezoekersstromen is afhankelijk van het indammen van de verspreiding van het virus en de keuzes die het rijk en elk ander land maken wat betreft internationaal reisverkeer. ‘Daarna moet nauwkeurig in kaart gebracht worden wat dit betekent voor bijvoorbeeld het gebruik van de openbare ruimte.

Amsterdam werkt nauw samen met het rijk als het gaat om het beheersen van grote (internationale) bezoekersstromen. Denk aan eerdergenoemde maatregelen, maar ook campagnes en voorlichting.

Die aanpak komt zo snel mogelijk.’

Campagne op social media
Dat lijkt ook wel nodig, want de eerste aanbieders van rondleidingen op de Wallen hebben zich op social media al aangediend en richten zich daarbij bijvoorbeeld op de Engelse markt. Die hebben onlangs laten weten dat vanaf 8 juli het in- en uitreizen gaat versoepelen om het voor de Britten ook mogelijk te maken elders op vakantie te kunnen. De gemeente laat weten bezig te zijn met het ontwikkelen van een social media campagne om mogelijke internationale bezoekers die zich online oriënteren te wijzen op de strenge anderhalve meter regels. ‘Amsterdam is niet hetzelfde als voor corona. De campagne start naar verwachting in de eerste helft van juli. Ook het rijk wijst in haar internationale communicatie op de anderhalve meter regels.’

Tijdelijk verbieden rondleidingen
Verder onderzoekt de gemeente of tijdelijke inperkingen van het toeristisch aanbod mogelijk en opportuun zijn, zoals het tijdelijk verbieden van rondleidingen op straat. Omdat de stad voor corona al uit balans was, zijn al eerder maatregelen genomen om het massatoerisme in te dammen, zoals de stop op toeristenwinkels, regulering van vakantieverhuur, en zelfs een verbod in drie wijken (geen vakantieverhuur in 1500 woningen), en een verbod op rondleidingen langs de ramen. ‘Hier gaan we nog verder in. We onderzoeken of het mogelijk is dat als een toeristenwinkel failliet gaat, er geen andere toeristenwinkel in de plaats komt. Ook willen we, via onze deelnemingen, vastgoed kunnen opkopen, om zo mede te bepalen wat erin komt. En we hebben de hoogste toeristenbelasting van Europa.’

Congresganger als 'nieuwe toerist'
Op langere termijn wil Amsterdam niet terug naar de situatie van voor corona. Daarvoor is een andere invulling van toerisme nodig. ‘Bewoners moeten centraal staan, terwijl bezoekers welkom blijven. Geen massatoerisme meer. Meer kwaliteit en minder overlast is noodzaak. Dat betekent overigens niet dat Amsterdam alleen nog bezoekers wil aantrekken met een dikke portemonnee’, schrijft Everhardt in zijn raadsbrief. Een route om te komen tot meer kwaliteit en minder overlast, is actief inzetten op zakelijke bezoekers, zoals congresgangers. Die zijn over het algemeen toch best goed bedeeld? Die aanname klopt echter niet volgens de gemeente. Congresgangers verblijven in de hele metropoolregio en 40 procent bezoekt een culturele instelling. De gemeente gaat actief acquisitie doen op congressen over life sciences en health, duurzaamheid of technologie. Maar de stad kijkt ook naar andere manieren om een andere invulling van het toerisme te bewerkstellingen. ‘Uitgangspunt is dat Amsterdam blijft streven naar een gemêleerd bezoekersprofiel, van jong tot oud, van student tot gepensioneerd.’