Utrecht vertienvoudigde de CO2-prijs. Helpt dat?

Om de CO2-uitstoot te verminderen, hangen veel lokale overheden er een prijskaartje aan. Die paar tientjes per ton zetten doorgaans immers niet veel zoden aan de dijk. In Utrecht trokken Provinciale Staten daarover eind 2022 aan de bel. Met een explosieve stijging van de CO2-prijs als gevolg. 

Astronomisch laag

‘Ze vonden de CO2-prijzen waarmee gewerkt werd astronomisch laag’, vertelt Alexander Heusschen, strategisch beleidsadviseur klimaat bij de provincie Utrecht. ‘De prijs lag toen tussen de 20 en 80 euro voor de uitstoot van een ton CO2. Deze prijsmethode stamde eigenlijk nog uit een berekening van vóór het Klimaatakkoord van Parijs en ging uit van de twee graden-doelstelling.’ Tijd voor een andere aanpak van CO2-­beprijzing dus.

Maatschappelijke kosten

De Utrechtse Gedupeerde Staten vroegen het Klimaatverbond Nederland te adviseren over een goede CO2-prijs. Op basis van een berekening van het Duitse milieuministerie stelde het Klimaatverbond voor de uitstoot van CO2 of andere broeikasgassen (samengevat als CO2-equivalent) een bedrag voor van 875 euro per ton. ‘In die prijs zitten ook de maatschappelijke kosten van de uitstoot verdisconteerd’, legt Heusschen uit.

Enkele keren

De provincie nam de ruim tien keer zo hoge uitstootprijs over. Dat klinkt indrukwekkend, maar de prijs is in praktijk nog weinig toegepast. ‘We gebruiken deze prijs alleen in maatschappelijke kosten-baten­analyses voor investeringen boven de 15 miljoen euro in het mobiliteitsdomein’, zegt Heusschen. ‘Dat gebeurt maar enkele keren per jaar, bijvoorbeeld bij een beslissing over de aanleg van een nieuwe brug.’

Groenste variant

De prijs wordt dan niet echt betaald, maar speelt wel een rol in de voorselectie van aanbestedingen. De nieuwe prijs had bijvoorbeeld effect kunnen hebben als die al was ingevoerd toen de provincie eind 2022 plannen maakte om de N201 veiliger en toegankelijker te maken. Achteraf keek de provincie of dat inderdaad verschil had gemaakt. Dat bleek niet het geval. ‘Alle opties bleken duurzamer dan de huidige situatie en er was al voor de groenste variant gekozen’, zegt Heusschen. ‘In deze beslissing zou de interne CO2-prijs dus geen effect hebben gehad, maar het liet wel duidelijk zien dat duurzame opties met deze prijs nadrukkelijk beter scoren.’

Hele trits

Een hoge interne CO2-prijs laat de uitstoot zwaarder meewegen ten opzichte van andere afwegingen. Heusschen: ‘Dat is altijd een hele trits: ecologisch, economisch, bereikbaarheid, geluidsoverlast en zelfs het aantal verkeersdoden spelen allemaal mee bij mobiliteit. Het kan nog steeds zo zijn dat in een politieke beslissing de bereikbaarheid van een locatie hoger wordt aangeslagen dan de CO2-uitstoot. Maar we doen er zo wel alles aan om de groene variant aantrekkelijk te maken.’

Andere aanpak

Volgens Heusschen leidt een hogere interne prijs tot een wezenlijk andere aanpak. De 100 tot 140 euro per ton CO2-uitstoot bijvoorbeeld die de Unie van Waterschappen aan haar leden adviseert, noemt de klimaatadviseur een ‘preventieprijs’. ‘Je kijkt dan welke investering je zou moeten doen om te voorkomen dat je met een beslissing meer CO2 uitstoot. Wij hebben gekozen voor een maatschappelijke prijs. Daarmee kijk je ­breder, bijvoorbeeld ook naar de effecten in Azië of die op generaties na ons.’

Flink verschillen

Interne prijskaartjes voor uitstoot kunnen inderdaad flink verschillen, ziet Karen Maas, bijzonder hoogleraar accounting en duurzaamheid aan de Open Universiteit. Maas pleit al jaren voor het beprijzen van CO2 en om externe kosten te internaliseren: ‘Bijna alle grote bedrijven doen dit al. Maar de prijzen waarmee ze werken variëren van heel vooruitstrevend tot laten we maar zeggen “een beetje beperkt”. Dat hangt ook samen met de motivatie. Doen ze het om goed te doen of om risico te voorkomen?’

Schaduwberekening

Voor veel bedrijven geldt dat laatste. Ze nemen een CO2-prijs vooral mee in hun schaduwberekening om wetgeving voor te zijn. Maar Maas ziet ook bedrijven die willen dat uitstootvermindering een stem krijgt in bijvoorbeeld beslissingen over het ontwerp van producten. ‘Dan zul je hogere prijzen gaan rekenen. Bedrijven als DSM en Alliander rekenen hun designers echt af op uitstoot en nemen een hoge CO2-prijs mee in investeringsbeslissingen.’

Rammelen

Ze vindt het veelzeggend dat de provincie Utrecht met hoge  CO2-prijzen rekent. Nu de gevolgen van uitstoot zichtbaarder worden, begint het volgens Maas bij veel gemeenten te rammelen. Ze is vanuit het Impact Centre Erasmus bezig met het sturen op impact voor de gemeente Amsterdam. ‘Als het een risico wordt dat de Houthavens onder water komen te staan, komt het heel dichtbij.’

418 euro

Amsterdam wil met een interne CO2-prijs van 418 euro sturen op meer klimaatneutraal en circulair beleid. ‘Een groot voordeel van zo’n prijs in euro’s is dat iedereen die begrijpt’, zegt Judith Strik, duurzaamheidsadviseur bij de gemeente Amsterdam. ‘Een ton CO2-uitstoot is niet zo aansprekend.’

Lees het hele verhaal over CO2-beprijzing deze week in BB12 (inlog)