Strengste straf bij VPT-delict zelden toegepast

Het bepalen van een straf voor geweld tegen publieke dienstverleners, ofwel VPT (Veilige Publieke Taak)-delicten, is maatwerk. Hoewel de richtlijn van het Openbaar Ministerie (OM) is dat deze delicten 200 procent zwaarder bestraft kunnen worden als vergelijkbare delicten tegen personen zonder publieke taak, passen officieren van justitie en rechters dit in de praktijk zelden toe.

Andere factoren

Zowel officieren van justitie als rechters onderstrepen het belang van strenger optreden bij geweld tegen personen met een publieke taak, zoals agenten, baliemedewerkers of zorgpersoneel. Toch houden ze bij het vaststellen van de straf ook rekening met andere factoren, zoals de ernst van het delict, de omstandigheden waarin het feit is gepleegd en de persoon van de dader. Ook bij VPT-delicten is het bepalen van een straf dus maatwerk. Dat blijkt uit onderzoek dat in opdracht van het WODC is uitgevoerd door DSP-groep in samenwerking met De strafzaak.

Richtlijn is startpunt

Gisteren bleek nog uit onderzoek van Ipsos I&O dat één op de vijf Nederlanders van mening is dat het tegenkomen van agressiviteit en intimidatie bij de publieke taak hoort en dit niet te voorkomen is. In opdracht van het WODC is, naar aanleiding van Kamervragen over hoe de wettelijke regelingen rondom het bestraffen van VPT-delicten uitpakken bij rechtelijke uitspraken, onderzocht hoe officieren van justitie (OvJ) en rechters strafeisen en straffen bepalen bij VPT-delicten, welke straffen uiteindelijk worden geëist door de OvJ en opgelegd door de rechter en in hoeverre zij daarbij strafverhoging toepassen. De richtlijn wordt door de meeste OvJ’s gezien als belangrijk startpunt voor het opstellen van een strafeis.

Niet in verhouding

OvJ’s kijken of slachtoffers een publieke taak vervulden tijdens het strafbare feit en wegen andere relevante factoren mee. Zij eisen hierbij zelden de 200 procent-strafverhoging. Volgens hen zou strikt toepassen leiden tot ‘te hoge straffen die niet in verhouding staan tot het delict’. Toch vinden zij het wel belangrijk om een signaal aan de (mogelijke) daders af te geven ‘dat je van mensen met een publieke taak afblijft’ en dat dat strafverhogend doorwerkt in de strafeis.

Strafverhoging van 33 tot 100 procent

Rechters hanteren ‘oriëntatiepunten’ bij het komen tot de straf. Hierin geven zij aan dat bij een VPT-delict een strafverhoging van 33 tot 100 procent kan worden opgelegd. De weging van alle relevante factoren bepaalt uiteindelijk ook bij rechters de keuze voor de strafsoort en -hoogte. de aard en ernst van het strafbare feit, de omstandigheden waaronder het is begaan en persoonlijke omstandigheden van de verdachte staan daarbij centraal. Het VPT-aspect zien zij als onderdeel van de aard en ernst van het strafbare feit. Binnen de context van het onderzoek zijn er geen aanwijzingen dat een hogere straf een meer betekenisvolle straf is.

Beter voorkomen dan bestraffen

Er blijkt ruimte te zitten tussen de richtlijnen en ook de boodschap die wordt uitgedragen door de overheid en de praktijk van het bepalen van de straf bij VPT-delicten, concluderen de onderzoekers. Dit kan volgens hen leiden tot verkeerde verwachtingen rondom de straffen en voor eventuele teleurstelling bij slachtoffers, burgers en politici zorgen wanneer de straffen lager uitvallen dan mogelijk verwacht. Het advies is dat het communiceren over strenger straffen beter kan worden vervangen door het goed uitleggen hoe straffen tot stand komen bij VPT-delicten. En vooral dat men beter kan inzetten op het voorkomen dan op het bestraffen van agressie en geweld.