Klachten over openbaar maken klachten

Van de 12 gemeenten die aangeven dat ze klachten actief openbaar maken volgens de regels van de Wet open overheid (Woo), is er niet één die dat daadwerkelijk doet. De meeste publiceren een jaarverslag klachten, of nemen een alinea over klachten op in het juridisch jaarverslag. Deze verplichting staat sinds jaar en dag in de Awb.

Zelf grasduinen in data

‘Lekker zelf grasduinen in de uitkomsten van een VNG-monitor naar implementatie van de Woo. Hoe doet uw gemeente het ten opzichte van anderen?’ Zo kondigde Binnenlands Bestuur de komst van een dashboard aan, dat laat zien hoe ver gemeenten zijn met de implementatie van de Wet open overheid (Woo).

Oplettende lezer Tessa Berghouwer, van het X-account @ZaanstadOpen voegde de daad bij het woord. Via het sociale medium (dat tot voor kort bekendstond als Twitter) laat ze weten dat de 12 gemeenten die aangeven dat ze binnengekomen klachten over de gemeentelijke dienstverlening publiceren volgens de regels van de Woo, dit in werkelijkheid niet of niet afdoende doen.

Nog niet verplicht

In de Woo staan 17 categorieën van documenten die een overheid actief moet openbaar maken. Daarvan zijn er 11 die op gemeenten van toepassing zijn. Sommige van die categorieën maken alle gemeenten al openbaar, zoals organisatiegegevens, raadsstukken en collegebesluiten. Deze zijn normaal gesproken terug te vinden op de website. De meeste gemeenten zijn bezig om andere stukken in fasen openbaar te maken. Het publiceren van de categorieën is nog niet verplicht, want dit deel van de Woo is nog niet in werking.

In het eerste onderzoek van VNG naar de implementatie van de Woo, dat jaarlijks de voortgang toetst, staat de vraag ‘Welke categorieën openbaart u al?’ Daarop vinken 12 gemeenten de categorie ‘klachten’ aan.

Veel zoekwerk

De VNG-monitor vormt de basis voor het dashboard waarmee gemeenten kunnen zien hoe ze het er van af brengen in vergelijking met andere. In dit geval geeft het een vertekend beeld. Deze 12 gemeenten publiceren weliswaar een rapportage of jaarverslag klachten online (zoals de Algemene wet bestuursrecht (Awb) al jaren voorschrijft), maar een klachtenoverzicht dat voldoet aan de Woo ontbreekt. Het kostte Berghouwer al het nodige zoekwerk om überhaupt een jaarverslag klachten boven water te krijgen.

Actueel klachtenoverzicht 

Volgens artikel 3.3 van de Woo moeten gemeenten ieder schriftelijke oordeel in klachtprocedures individueel publiceren, met uitzondering van oordelen die onder de algemene weigeringsgronden van de Woo vallen. Ze kunnen er ook voor kiezen om een klachtenoverzicht te maken met daarin onder meer de datum van ontvangst, het betrokken organisatieonderdeel, de functiebenaming van de ambtenaar over wie is geklaagd, de omschrijving van de gedraging waartegen de klacht gericht is, de bevindingen en het oordeel. Zo’n overzicht zou minstens iedere twee weken moeten worden bijgewerkt.

Ruimte voor interpretatie

Maar hoe dat er precies uit moet komen te zien en welke klachten aan de openbaarheid moeten worden onttrokken, moet nog worden uitgewerkt. Het BZK Programma Open Overheid en het Rijksprogramma voor Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI) ontwikkelen ‘werkdefinities’, zodat alle bestuursorganen die onder de Woo vallen weten welk informatie zij precies openbaar moeten maken om aan de actieve openbaarmakingsplicht van de Woo te voldoen. ‘Pas als deze definities in een ministeriële regeling worden opgenomen, krijgen ze algemene gelding,’ zegt een woordvoerder van VNG. ‘In elk geval tot die tijd is er in meer of mindere mate, ook voor gemeenten, ruimte voor interpretatie bij de invulling van de informatiecategorieën en daarmee bij de beantwoording van de vragen van de enquête.’

Flauw

Desgevraagd geven een aantal (steekproefgewijs gekozen) gemeenten aan dat ze de vraag interpreteren als ‘Maken wij nu al klachten openbaar?’ Daarop is het antwoord ‘ja’, ook als dat bijvoorbeeld gebeurt in de vorm van een jaarverslag op de site of in DROP (Decentrale Regelgeving en Officiële Publicaties - op het moment van de enquête was het idee nog dat dit zou worden gekoppeld aan PLOOI - red.).

Zo laat gemeente Nijkerk weten: ‘Met het opnemen in de jaarrekening voldoen we nu aan de verplichting van Artikel 3.1 Wet open overheid. En daarmee voldoen we nu dus aan de Woo. Flauw, vindt Berghouwer. ‘Het gaat er om welke categorieën informatie gemeenten al openbaar maken volgens de eisen die de Woo daaraan stelt, ondanks dat hiervoor op dit moment nog geen juridische verplichting bestaat.’

De VNG doet in september een nieuwe update van de data. ‘Antwoorden die gemeenten gecorrigeerd willen hebben, corrigeren we zo snel mogelijk.’