‘Sluiting drugspand moet laatste redmiddel zijn’

Burgemeesters worden regelmatig teruggefloten door de rechter, omdat zij ten onrechte panden sluiten waar drugs is gevonden. Het Nederlands Genootschap van Burgemeesters roept op om het sluiten van panden als een laatste redmiddel te beschouwen en eerst andere maatregelen te nemen.

Afweging onvoldoende

Burgemeesters leggen lang niet altijd goed uit of sluiting van een pand waar drugs is gevonden echt nodig is en wegen niet altijd afdoende af of bewoners er niet te hard door worden geraakt. Dat blijkt uit een onderzoek van Omroep Brabant in samenwerking met de NOS. Volgens de Opiumwet hebben burgemeesters de bevoegdheid om bewoners van een pand tijdelijk weg te sturen als de politie daar bijvoorbeeld een wietplantage of een handelshoeveelheid cocaïne heeft gevonden. Het doel van zo'n sluiting is de aanloop naar het pand stoppen en de directe omgeving weer veilig krijgen. Een sluiting geldt meestal voor een aantal maanden tot een jaar en gebeurt vaak al binnen een week.

Strengere regels

In het onderzoek is gekeken naar 350 uitspraken die sinds 2022 door Nederlandse rechtbanken en de Raad van State zijn gepubliceerd over het sluiten van drugspanden. Daaruit blijkt dat burgemeesters niet altijd goed genoeg kijken naar gevolgen voor bewoners, terwijl de impact van een woningsluiting groot is, want mensen komen soms met hun hele gezin op straat te staan. In 2022 heeft de Raad van State nog strengere regels vastgesteld: burgemeesters moeten goed kunnen uitleggen of een sluiting echt nodig is en afwegen of bewoners niet te hard worden geraakt door de maatregel.

100 keer verloren

Van de 350 uitspraken verloren gemeenten ruim honderd keer. In ruim vijftig gevallen vond de rechter het sluiten van een pand een onevenredig zware maatregel, omdat er bijvoorbeeld kinderen woonden of kwetsbare mensen die niet betrokken waren bij drugshandel. In meer dan dertig zaken vond de rechter dat de openbare orde niet zo erg was verstoord dat sluiting van een pand nodig was. Rechters wijzen een sluiting per definitie af als de motivering van burgemeesters onvoldoende is. Zij wegen ook mee dat het tegenwoordig moeilijk is om vervangende woonruimte te vinden.

Effecten sluiting onduidelijk

Volgens Michel Vols, hoogleraar openbare orderecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, is nooit aangetoond dat het sluiten van huizen ook echt helpt tegen criminaliteit, zegt hij tegen de NOS. ‘Het is fijn voor een wijk als overlastgevers weg zijn, maar de effecten op de langere termijn zijn totaal onduidelijk. Er is geen beeld over hoe het verder gaat met mensen nadat ze uit hun huis zijn gezet na een drugsvondst.’ Vols adviseert burgemeesters een dwangsom op te leggen die bewoners moeten betalen als zij opnieuw de fout in gaan.

Beter trainen

‘Uit deze cijfers blijkt dat we het beter moeten gaan doen, zegt een geschrokken Sebastiaan van 't Erve, bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en burgemeester van Lochem, tegen Omroep Brabant. Hij roept collega-burgemeesters op het sluiten van panden als een laatste redmiddel te beschouwen en eerst andere maatregelen te nemen. Het onderzoek laat volgens hem ook zien dat burgemeesters beter getraind moeten worden in het toepassen van de regels.

Zwarte lijst

Overigens keek Omroep Brabant enkel naar sluitingen waar een rechtszaak over is gevoerd en waarvan de uitspraak is gepubliceerd. Omdat niet iedereen naar de rechter stapt is het totaal aantal sluitingen onbekend. Vermoedelijk gaat het om enkele honderden panden per jaar. Als huurders die op straat zijn gezet op een zwarte lijst komen, is het voor hen moeilijk om een nieuw huurhuis te vinden. Volgens Vols bestaat dan het risico dat zij ‘alleen maar verder de vernieling in worden geholpen en in de armen van criminelen worden gedreven’.