Behandel integriteitskwesties zonder speelbaleffect

In mijn werk is geen dag hetzelfde. Afgelopen week was in dat verband exemplarisch. Ik had een zitting bij de rechtbank Amsterdam, een gesprek met een collega-advocaat over de raakvlakken in ons werk, een gesprek met een cliënte en haar werkgever, een kennismaking met een organisatie om een cursus te geven, gesprek(ken) over een mogelijk kort geding en ondertussen schreef ik mijn maandelijkse ‘update rechtspraak integriteit’. Veel schakelen, maar ik stelde maar weer eens vast dat arbeidsrecht in het algemeen, maar de specialisatie integriteit in het bijzonder, áltijd over mensen gaat.

Als mensen met elkaar kennismaken, dan is een van de eerste vragen vaak: wat doe je voor werk? Veel mensen zien hun werk niet alleen als inkomstenbron, maar ook als onderdeel van wie ze zijn (voor zover je die luxe hebt uiteraard, dat realiseer ik mij heel goed). Integriteit wordt wel beschreven in termen van eerlijkheid, betrouwbaarheid, rechtvaardigheid, onschendbaarheid. Als je dus wordt beschuldigd van niet-integer gedrag op of in je werk, dan raakt dat veel mensen in de kern van wie zij zijn en in hoe zij in hun bestaansrecht voorzien. En onder niet-integer gedrag versta ik dan niet alleen kwesties als frauduleuze handelingen en belangenverstrengeling (‘zakelijke integriteit’), maar ook kwesties van grensoverschrijdend gedrag (‘sociale integriteit’). De mensen die ik aan mijn bureau krijg, zijn dan ook vaak diepgeraakt. Of hen nu het gedrag is overkomen of omdat zij beschuldigd worden van dergelijk gedrag.

Een van mijn cliënten – die beschuldigd wordt van niet-integer gedrag – zei deze week tegen mij: ‘Loes, ik voel mij een speelbal. Ik heb geen enkele invloed op het proces en mijn werkgever kan blijkbaar maar doen wat hem goeddunkt.’ Dat hoor ik vaker. Niet alleen van mijn cliënten die beschuldigd worden van niet-integer gedrag, ook van cliënten die een melding of klacht hebben gedaan. En juist het gevoel een speelbal te zijn, in een situatie die al zo de kern raakt van wie je bent, maakt dat het zo belangrijk is zorgvuldig te handelen. Laten we niet vergeten dat we te maken hebben met mensen. Zoek vóór alles eens het goede gesprek, onderzoek de mogelijkheid van mediation en zorg dat je álles op tafel hebt liggen, vóórdat je conclusies trekt of een zwaar onderzoek inzet.

Kijk bijvoorbeeld eens naar de uitspraak van de rechtbank Noord-Holland van 13 april 2023. Werknemer werd beschuldigd van het vervalsen van een declaratie. Uiteindelijk bleek hiervoor een goede verklaring te zijn geweest. De kantonrechter zegt dan ook: ‘Gelet hierop begrijpt de kantonrechter niet dat X na zijn constatering niet eerst bij werknemer aan de bel heeft getrokken, in plaats van direct contact op te nemen met Y.’ Maar zie ook de uitspraak van de rechtbank Rotterdam van 8 mei 2023 of de uitspraak van de rechtbank Overijssel van 11 mei 2023.

In álle zaken die ik in de afgelopen week heb behandeld, is dat eerste goede gesprek niet gevoerd, maar had het naar mijn stellige overtuiging wel tot een oplossing kunnen leiden. Dan is namelijk niemand speelbal, maar gedeeltelijk eigenaar van de situatie en daarmee ook verantwoordelijk voor de oplossing. Dat betekent niet dat de juridische uitkomst in alle gevallen anders hoeft te zijn, maar het betekent wel dat de persoonlijke schade wordt geminimaliseerd.