Vertrouwen in veiligheid op de werkvloer

Afgelopen woensdag (8 maart 2023) werd het wetsvoorstel tot verplichtstelling van een vertrouwenspersoon behandeld in de Tweede Kamer. Op 13 januari 2023 kondigde het kabinet al een actieprogramma aan om seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld te bestrijden aan. Op 18 februari 2023 trad de Wet bescherming klokkenluiders in werking. Nu dus het volgende initiatief om de veiligheid op de werkvloer te vergroten.

Blijkbaar heeft werkgevend (en daarmee werkend) Nederland het nodig om van bovenaf regels opgelegd te krijgen om de veiligheid op de werkvloer te vergroten. Of vindt in ieder geval ons kabinet (en in het geval van de Wet bescherming klokkenluiders, Europa) dat werkgevend Nederland dat nodig heeft. Ik kan niet ontkennen dat ik de afgelopen weken veel werkgevers heb gesproken die door de bomen het bos even niet meer zagen. Wát moeten we nu precies allemaal doen en zijn we op de goede weg?

Terug naar het wetsvoorstel. Op dit moment heeft iets meer dan de helft van de werkgevers in Nederland een vertrouwenspersoon aangesteld. Overigens vaak omdat ze denken dat dat al verplicht is. Nog niet dus. Het wetsvoorstel was al in 2020 ingediend, maar de afdeling Advies van de Raad van State was toen niet overtuigd van het nut en de noodzaak ervan en adviseerde daarom het wetsvoorstel niet verder in behandeling te nemen. Na de onthullingen sinds The Voice in januari 2022 en de aanstelling van de regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld in april van vorig jaar, heeft ook dit wetsvoorstel weer nieuwe aandacht gekregen.

Een vertrouwenspersoon is een vraagbaak voor medewerkers die te maken hebben met ongewenste omgangsvormen en/of integriteitsschendingen op de werkvloer. Een vertrouwenspersoon kan intern en/of extern worden aangesteld en heeft een supportfunctie, een voorlichtingsfunctie en een signaalfunctie.

Het doel van het wetsvoorstel is om iedere werknemer een wettelijk recht op toegang tot een vertrouwenspersoon te geven en om de positie van de vertrouwenspersoon in organisaties te versterken. Ik ben van mening dat dit een goed uitgangspunt is. Uit onderzoek blijkt namelijk dat vertrouwenspersonen een belangrijke rol kunnen vervullen in het voorkomen en beperken van de impact van ongewenste omgangsvormen. Het leidt tot de-escalatie en minder verzuim.

Laten we alleen oppassen dat dit niet het volgende vinkje wordt op het lijstje van werkgevers. Eerder schreef ik al over het belang van een goede meldregeling voor potentiële klokkenluiders; geen regeling waarin je je eerst door een woud van definities moet worstelen en waarbij je na lezing nog steeds niet weet waar je over wat kunt melden. Dus: niet alleen voldoen aan dat wat wettelijk is voorgeschreven, maar ook zelf nadenken over wat de organisatie nodig heeft.

Hetzelfde geldt voor het aanstellen van een vertrouwenspersoon. Het huidige wetsvoorstel zegt bijvoorbeeld dat alleen werknemers toegang hoeven te hebben tot een vertrouwenspersoon (dus vrijwilligers, stagiaires en opdrachtnemers niet, terwijl zij natuurlijk ook te maken kunnen krijgen met ongewenst gedrag of een integriteitsschending). Het wetsvoorstel beperkt de rol van de vertrouwenspersoon bovendien tot ongewenst gedrag. Waar medewerkers met hun eventuele integriteitsschending terecht kunnen, is dan volstrekt onduidelijk. Organisaties doen er dus goed aan om deze functie door vertrouwenspersonen te laten combineren. Een derde voorbeeld: het wetsvoorstel schrijft voor dat vertrouwenspersonen ‘enige vorm van scholing’ moet hebben gevolgd. Dit mag wel wat ambitieuzer. Als werkgever heb je immers ook belang bij een professionele vertrouwenspersoon die goed is opgeleid.

Kortom: laat de initiatieven van de wetgever een eerste startpunt zijn. Zet achter het vinkje een uitroepteken en ga daadwerkelijk voor die veilige werkomgeving.