Voor de gek

Over begroten in Italië onder Berlusconi, de verwachtingen van Obama en Nederland na Zalm. Over de retoriek en realiteit van ‘de bedrijfsmatige overheid’ die nu bijna overal wordt beschouwd als het grote idee van gisteren.

Er was veel wederzijdse herkenning. Bijvoorbeeld hoe steeds meer landen budgettaire overschotten weten te bereiken. Maar, zo viel velen ook op, overschotten waar men niet altijd goed mee om weet te gaan. En die daarom soms snel verdwijnen door ‘leuke dingen voor de mensen in de vorm van belastingverlagingen.

De meeste discussie ging echter over de wijze waarop landen mooie budgettaire cijfers weten te schrijven. Natuurlijk, de gestegen grondstofprijzen voor olie en gas geven veel landen een steuntje in de rug, alsook de lagere rente in de laatste jaren. Maar uit bijna alle hoeken klonk ook het verhaal van het bewust laag ramen van ontvangsten, die dan in de uitvoering leiden tot mooie meevallers.

Strategisch ramen, het is een abc-tje voor insiders en komt blijkbaar wereldwijd voor. Bewust uitgaven laag ramen om een voorstel geaccepteerd te krijgen, of juist wat hoger zodat er een buffer is bij tegenvallers.

Maar de meeste aandacht ging uit naar de tactiek van schatkistbewakers om economische ramingen lager voor te stellen dan reëel, waardoor in de praktijk de schatkist vaak gespekt wordt, zonder dat op uitgavenbeluste vakministers of het parlement nog aan die extra inkomsten kunnen komen. In sommige landen klinken luidkeelse protesten klinken over zulke strategische ramingpraktijken. Dat zijn vaak landen waar een sterk parlement, ondersteund door een sterke deskundige financiële staf, de begroting controleert. Vanuit die landen wordt dit bewust te lage ramen als absoluut ongewenst beschouwt. ‘Budgets are moral documents’ wordt wel gezegd, ze reflecteren de waarden van een samenleving, laten zien waar echt de prioriteit ligt. Dat geldt natuurlijk ook voor de wijze van ramen.

Dit debat kennen we nu ook weer in Nederland. Rutte verwijt Bos dan hij het begrotingsbeleid van Zalm niet voortzet. Onder Zalms bewind werden economische ramingen bewust te laag ingeboekt. Bos kiest voor realistische groeiramingen. Maar dat realistische ramen verkleint de kans op meevallers, aldus Rutte.

Dat is helemaal waar. Maar zou het parlement uiteindelijk niet beter af zijn met de meest realistische ramingen dan met een gemanipuleerde cijferbrij? Een sterk parlement zou geen andere ramingen moeten willen accepteren dan de meest realistische. Met minder zou geen gemeenteraad, Provinciale Staten of Tweede Kamer genoegen moeten nemen.