Noord-Holland stapt over naar schatkist

‘Het beleggen van overtollige gelden is geen kerntaak van de provincie, dus moet je je afvragen of je daarvoor een eigen organisatie moet optuigen. Het gaat ons erom dat ons geld veilig is, niet hoe we het meeste rendement kunnen maken.’

Het geluid dat gedeputeerde Financiën Elisabeth Post van Noord-Holland laat horen, wijkt nogal af van dat van haar weggestuurde voorganger Ton Hooijmaijers. Logisch, Noord-Holland liep forse averij op in de kredietcrisis. Het is nog altijd onduidelijk hoeveel er terugkomt van de 78 miljoen euro die Noord- Holland bij Landsbanki onderbracht.

De conclusie na het IJslandse debacle is dat de provincie geen risico meer wil lopen. Als eerste decentrale overheid kiest Noord-Holland daarom voor schatkistbankieren. Het (tijdelijk) overtollige geld – momenteel 1,1 miljard euro – gaat naar het ministerie van Financiën, op een rekening-courant en op deposito’s. ‘Of dat goedkoper of duurder is dan hoe we nu onze treasury regelen is van ondergeschikt belang’, zegt Post. ‘Al gaan we natuurlijk na een tijdje wel evalueren. Provinciale Staten wil het kleinst mogelijke risico, en dat is bij de schatkist. En de rente die het ministerie hanteert wijkt niet veel af van de markt, die nogal instabiel is.’

Huisbank

De keuze voor schatkistbankieren betekent dat Noord- Holland voortaan al zijn geld wegzet bij Financiën, waar het tot nu toe was gedwongen om de honderden miljoenen te verdelen over binnenen buitenlandse banken met voldoende kredietwaardigheid. Het gewone betalingsverkeer van de provincie blijft verlopen via huisbankier Fortis, maar aan het eind van elke dag worden alle positieve tegoeden overgeboekt naar de schatkist. Daarmee is de provincie voor Fortis een minder aantrekkelijke klant. Post: ‘De tarieven voor ons gewone betalingsverkeer zullen waarschijnlijk stijgen.’

Schatkistbankieren pakt zowel voor de staat als voor de deelnemende overheidsinstellingen goed uit, zo blijkt uit een beleidsdoorlichting die vorige week verscheen. De afgelopen 8 jaar leverde schatkistbankieren de staat jaarlijks ruim 200 miljoen euro op. De kleine 250 instellingen die schatkistbankieren, hadden gezamenlijk een voordeel van 135 miljoen per jaar. Het voordeel voor de Staat zit ‘m vooral in het verschil tussen korte en lange rente; de deelnemende instellingen profiteren met name van goedkope leningen. Eind vorig jaar stond er 11 miljard euro uit bij de schatkist tegen ruim 10 miljard aan leningen.

Schatkistbankieren is verplicht voor sociale fondsen, ministeries, politieregio’s en baten-lastendiensten als RIVM en Rijkswaterstaat. Zij moeten hun geld bewaren bij Financiën en daar ook, indien nodig, geld lenen. Andere partijen, zoals onderwijsinstellingen, kunnen vrijwillig schatkistbankieren. Een kleine groep doet dat.

Decentrale overheden maakten tot voor kort geen gebruik van die mogelijkheid. De rentes werden niet interessant genoeg bevonden en er was vrees voor de financiële autonomie. Bovendien kunnen lagere overheden voor leningen niet terecht bij de Staat.

Het kabinet overweegt om ook gemeenten en provincies leningen te verschaffen, maar daarover is nog discussie. Lenen kan voordelig zijn, maar het zou de positie van belangrijke kredietverschaffers als BNG en Waterschapsbank, waar onder meer gemeenten aandeelhouder van zijn, uithollen. Onderzoeksbureau Rebel onderzoekt nu wat de effecten zijn, ook macro-economisch, van uitbreiding van de leenfaciliteit. Het rapport moet eind dit jaar gereed zijn. Voor Noord-Holland is het geen bezwaar dat er niet uit de schatkist kan worden geleend. Post: ‘Wij hoeven voorlopig niet te lenen.’

Aantrekkelijker

Het ministerie van Financiën heeft een aantal andere veranderingen doorgevoerd die schatkistbankieren aantrekkelijker moeten maken. Zo hoeven instellingen die vrijwillig schatkistbankieren niet meer ál hun geld bij Financiën te parkeren; voortaan is ook partieel schatkistbankieren mogelijk. De financiële drempel gaat omlaag, zodat ook kleinere instellingen kunnen schatkistbankieren. Voor onderwijsinstellingen wordt het makkelijker om geld te lenen. Ze hoeven geen gemeentegarantie of onderpand te verschaffen; het ministerie van OCW staat garant. De hoeveelheid tarieven en rentes is teruggebracht. De creditrentes zijn niet verhoogd, omdat minister Bos vindt dat die momenteel interessant genoeg zijn.

Veel overheidsgeld blijft buiten het schatkistbankieren. De uitgezette middelen van decentrale overheden bedroegen in 2008 ruim 10 miljard euro. Minister Bos gaf in zijn brief van 12 november echter aan dat hij schatkistbankieren niet voor meer partijen verplicht gaat stellen. Noord-Holland heeft nog enkele maanden nodig om over te stappen op schatkistbankieren. Er moeten afspraken worden gemaakt met de huisbankier en het ministerie. De huidige deposito’s worden aangehouden tot einde looptijd.