'Geen redenen meer voor ozb-vrijstelling cultuurgrond'

Voor landbouw geschikte grond, oftewel cultuurgrond, is vrijgesteld van onroerendezaakbelasting (ozb), maar de redenen daarvoor zijn achterhaald en de vrijstelling heeft ongunstige bijeffecten. Dat concludeert het Centrum voor Onderzoek van de Economie van Lage Overheden (COELO). Het ministerie van Financiën overweegt afschaffing om te zorgen voor meer transparantie en evenwicht in de verdeling van de lokale lasten. Het zou gevolgen hebben voor wat gemeenten uit het gemeentefonds krijgen.

Afschaffen

Cultuurgrond werd vrijgesteld bij de invoering van de ozb in 1970 omdat de agrarische sector al veel bijdroeg aan waterschappen. En de lasten konden niet worden doorberekend als gevolg van de landbouwregelingen van de Europese Economische Gemeenschap. Tegenwoordig draagt de agrarische sector slechts 10 procent bij aan de waterschappen en het EEG-argument is achterhaald, concludeerde hoogleraar Arjen Schep in 2019. Zijn oordeel: afschaffen.

Inefficiënt hoge prijzen

De vrijstelling leidt ook tot ‘economische ondoelmatigheden’, schrijft het COELO. ‘De prijzen van landbouwgrond zijn hierdoor hoger dan economische factoren rechtvaardigen.’ Door één categorie onroerende zaken niet met ozb te belasten, worden de kosten afgewenteld op overige belastingplichtigen. ‘Deze vrijstelling heeft geleid tot inefficiënt hoge prijzen voor cultuurgrond, net zoals de gunstige fiscale behandeling van het eigenwoningbezit tot hoge woningprijzen heeft geleid.’

Uitgangspunt

De schatting is dat de landelijke WOZ-waarde van cultuurgrond 132 miljard euro bedraagt, met een ozb-opbrengst van 631 miljoen. Het leidt in de berekening van het COELO niet hogere inkomsten voor alle gemeenten in totaal, omdat het uitgangspunt van het onderzoek was dat de algemene uitkering niet verandert.

Scenario's

De verdeling tussen de gemeenten verandert wel, omdat de WOZ-waarden bij de berekeningen van de uitkering als (negatieve) verdeelmaatstaf fungeren. En sommige gemeenten hebben veel cultuurgrond en sommige weinig. ‘Afschaffing van de vrijstelling van deze grond leidt tot een toename van de waarde van niet-woningen van een kwart.’ Het COELO heeft voor alle gemeenten de veranderingen in drie verschillende scenario’s doorgerekend.

Interessanter

Er zijn verschillende categorieën die zijn vrijgesteld, zoals cultuurgrond, natuurterreinen en openbare land-, spoor- en waterwegen. Bij die drie categorieën gaat het om een hoge WOZ-waarde van 100 miljard euro of meer (bij de overige 20 miljard of lager). De cultuurgrondvrijstelling is beleidsmatig interessanter dan de overige twee, omdat die grotendeels in overheidshanden zijn.