Het is bijna gedaan met de lokale omroep

In 2028 verliezen alle gemeenten hun eigen omroep. Het goede nieuws: ze krijgen er 80 professionele, grotere en door het rijk bekostigde streekomroepen voor terug. De nieuwe streekindeling is inmiddels vastgesteld. Sommige streken bestaan uit slechts één gemeente, terwijl de puzzel op andere plekken een stuk complexer is. Bijvoorbeeld in streek 73: Noord-Limburg.

67 kilometer

De afstand tussen het gemeentehuis van Gennep en dat van Beesel bedraagt in totaal 67 kilometer. Daartussen liggen ook nog de gemeenten Bergen, Venray, Horst aan de Maas, Venlo en Peel en Maas. Voor een cameraman en een verslaggever zou het een flinke tocht zijn. Toch heeft de Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen (NLPO) deze zeven gemeenten samengevoegd tot streek 73: Noord-Limburg.

GennepNews

Bij GennepNews, de omroep die momenteel het media-aanbod in de meest noordelijke gemeenten van streek 73 verzorgt, heerst onvrede over de gang van zaken. De drie bestuursleden van de piepkleine omroeporganisatie werken volledig op vrijwillige basis en vooral vanuit huis. Daarnaast stelt de gemeente Gennep een werkplek beschikbaar in een bibliotheek vlak bij het gemeentehuis. De jaarlijkse bekostiging bedraagt ongeveer 11.000 euro.

Cultuurverschil

Bestuursleden Erik Spikmans, Gerri Luppes en Pedro Martens hebben het gevoel dat ze wat betreft de streekomroepvorming ‘de boot hebben gemist’. Volgens Spikmans ging het eigenlijk al mis bij de indeling van de streek. Hij en zijn medebestuursleden vinden niet alleen de fysieke afstand tussen ‘hun’ gemeente en gemeenten als Venlo en Peel en Maas te groot, maar wijzen ook op een groot cultuurverschil. ‘Het begint eigenlijk al bij de taal. Hoe verder je naar beneden gaat, hoe Limburgser het wordt’, vertelt Spikmans. ‘De mensen in Gennep zijn veel meer gericht op Brabant en Nijmegen. Wij kijken niet naar Venlo voor ons nieuws. Dat is echt “buitenland” voor ons.’

Rechts voorbij

GennepNews wil wel samenwerken met andere omroepen en doet dit bijvoorbeeld al met Maasland Radio, de omroep van buurgemeente Bergen. Maar de regio-indeling die de NLPO heeft bedacht is voor hen een brug te ver. Spikmans vertelt over een bijeenkomst van enkele jaren geleden, toen eigenlijk net duidelijk werd dat de streekomroepvorming een verplicht nummer zou worden. Destijds waren alle omroepen het volgens hem erover eens dat één omroep voor de gehele streek onwenselijk zou zijn. Pas recent kozen de andere omroepen ‘eieren voor hun geld’. ‘Eigenlijk ging de samenwerking altijd moeizaam. Tot vorig jaar, toen ging een aantal omroepen ons opeens rechts voorbij.’

Flitsend kantoor

Terwijl het bestuur in Gennep toegeeft ‘de hakken in het zand’ te hebben gezet, beweegt men in Venlo razendsnel. In een flitsend kantoor werkt een professionele redactie samen met 80 vrijwilligers aan nieuws voor online-, televisie- en radio. Met een begroting van 1,3 miljoen euro is Omroep Venlo één van de grote lokale omroepen van ons land, vertelt directeur Evert Cuijpers. Er kan veel en daardoor viel het nieuwsmedium meermaals in de prijzen. Omroep Venlo is al drie keer uitgeroepen tot ‘Lokale Omroep van het Jaar’. Cuijpers en ‘zijn’ omroep hebben inmiddels met de omroepen uit Peel en Maas (Omroep P&M) en Horst aan de Maas (Omroep Horst aan de Maas) nauw contact. Bart Nelissen zwaait bij die omroepen de scepter.

Contouren van de nieuwe streekomroep

Ze kregen dit jaar al gezamenlijk subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Voor verdere professionalisering en streekvorming. De heren steken niet onder stoelen of banken dat de toekomt van hun omroepen gezamenlijk is. Zo lijken de eerste contouren van de nieuwe streekomroep zich op grote afstand van Gennep al af te tekenen. Het zijn de omroepen in de vier zuidelijke gemeenten die samen het voortouw nemen. Cuijpers ziet echter vooral andere redenen voor de samenwerking dan alleen de geografische ligging.

Lokale investeringen

‘Als je kijkt naar de streek die gevormd moet worden, zijn er vier gemeenten die al heel wat jaren meer bekostigen dan wat ze zouden moeten doen volgens het VNG-richtsnoer bedrag. Dat zijn Venlo, Horst aan de Maas, Peel en Maas en Beesel. Die gemeenten, die er wat voor over hebben en daarmee hun eigen tegenmacht organiseren, zijn ook de gemeenten die de streekvorming steunen en belangrijk vinden. Zij schatten de lokale omroep op waarde.’ Volgens de Venlose omroepdirecteur is dat dan ook wat de samenwerking met de omroepen in Venray, Bergen en Gennep zo lastig maakt. ‘Die omroepen krijgen van de gemeenten enkele tienduizenden euro’s om hun werk te doen, maar daar kun je eigenlijk niks mee. Dan heb je niemand op de loonlijst staan. Probeer dan maar eens op één lijn te ­komen.’

Schaalvergroting noodzaak

Dat Nelissen deze visie deelt wordt mede duidelijk uit het feit dat hij, in tegenstelling tot de bestuursleden uit Gennep, geen angst lijkt te hebben voor het verdwijnen van de lokale identiteit van zijn organisatie. ‘Het is de nieuwe werkelijkheid’, zegt de jonge hoofdredacteur. ‘Die kent uitdagingen, maar ook heel veel kansen. Wij vinden het belangrijk dat de lokale nieuwsvoorziening behouden blijft, maar we snappen wel de noodzaak voor schaalvergroting. Je moet ook beseffen: wij kunnen heel veel leren van een samenwerking met Venlo. En we hebben veel baat bij het werken in een grotere organisatie.’ Cuijpers vult aan: ‘Ik vind het volkomen terecht dat het ministerie zegt: als we gaan investeren in de lokale journalistiek, dan willen we dat er schaalvergroting plaatsvindt. Er komt geld bij, dan moet dat niet gaan naar mengpanelen, 300 nieuwe studio’s of nieuwe directeuren. Dat is de grote denklijn en die juich ik toe.’

Wethouders zien ook nadelen

Gemengde gevoelens in omroepland: terwijl sommige omroepen de veranderingen toejuichen, zien anderen er juist sterk tegen op. Ook voor gemeentebestuurders voelt het dubbel. Wim de Schryver (VVD), wethouder in Venray, ziet voor- en nadelen: ‘Ik heb begrip voor de keuze van het rijk om het lokale omroepenstelsel te veranderen, maar er zijn ook nadelen. Groter is niet altijd beter, het is niet ‘one size fits all’. In onze regio zijn de verschillen tussen de omroepen heel erg groot. Dan is het een uitdaging om verbinding te laten ontstaan.’

'Te centralistisch'

De Schryver vindt de huidige manier van streekomroepvorming ‘te centralistisch’, een kritiekpunt dat eerder ook door de VNG werd geuit. De gemeentekoepel pleit voor een ‘beweging van onderop’ en beschouwt het door het rijk opgelegde maximum van 80 streekomroepen als onwenselijk. Het moet flexibeler. ‘Hier lezen de mensen De Limburger. Aan de andere kant van de Maas lezen ze de Gelderlander’, zegt Schryver. ‘De leefwereld van mensen houdt zich niet aan de getrokken lijntjes. Ik heb er begrip voor dat Venlo als grootste het voortouw neemt, maar ik vraag zowel de gemeente als de omroep: denk aan de hele regio.’ Inmiddels is er interbestuurlijk overleg ­geweest.

Worsteling

Cuijpers en Nelissen hebben ­bestuurders uit de zeven gemeenten bijgepraat over de recente ontwikkelingen en de toekomstige mogelijkheden voor de streekomroep. Wethouder Marij Pollux (GroenLinks) uit ­Venlo was er ook bij: ‘Vanuit Venlo voelen wij niet zozeer de noodzaak voor meer schaalvergroting en professionalisering, maar ik begrijp dat het voor de regio ­bevorderlijk kan zijn.’ Ook begrijpt ze de worsteling die bij de noordelijke omroepen wordt gevoeld. ‘Ze zijn meer gericht op Nijmegen, dat is zo. Dat hier in de regio een goede samenwerking tussen de omroepen kan worden opgezet betwijfel ik niet, maar dat is wat anders dan de beleving van inwoners.’

Lokaal product

Waar de omroep in Gennep en de wethouders alle drie wijzen op de lokale verschillen binnen de nieuwe streek, zijn die voor de zuidelijke omroepen niet zo’n probleem. Cuijpers: ‘Ik hoor vaker de angst van omroepen dat de ­inwoners van hun gemeente niet genoeg nieuwsaanbod zouden krijgen, maar daarvoor heeft eigenlijk niemand een onderbouwing. Een streekomroep kan straks nog steeds even lokaal opereren als de ­lokale omroep nu. Met redacteuren die gebonden zijn aan specifieke gebieden.'

Voortbestaan voor iedereen onzeker

'We worden straks met z’n allen iets anders. Ook Omroep Venlo bestaat dan niet meer’, zegt Cuijpers. In Gennep is de onzekerheid richting de toekomst groot. Spikmans: ‘Wij denken na over een manier om voort te blijven bestaan, maar dat zal buiten het publieke stelsel zijn. Niet omdat dat onze voorkeur heeft, maar er is geen alternatief.' GennepNews heeft inmiddels de eigen gemeente laten weten geen gesprekspartner meer te willen zijn voor de andere omroepen. Dat mag de gemeente zelf doen. ‘Wij komen er niet meer doorheen’, zegt bestuurslid Martens.

Oneerlijke 'strijd'

Hij vervolgt: ‘Er worden vanuit Venlo al allerlei documenten en onderzoeken bij de gemeenten aangeleverd. Bij Venlo zitten mensen met een betaalde baan en de tijd om zich daarin te verdiepen. Wij kunnen daar niet tegenop.’ Volgens Cuijpers en Nelissen staat de deur gewoon nog open, al moeten mensen die in dit stadium nog willen aansluiten zich ook beseffen dat er inmiddels afspraken zijn gemaakt. 

Lees het hele verhaal deze week in Binnenlands Bestuur nummer 5.