Kans nieuwe lokale belasting nihil

De politieke ruimte voor CDA-staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken gemeenten een alternatief belastinggebied te geven in ruil voor het afgeschafte gebruikersdeel van de onroerende zaakbelasting (ozb) is beperkt, zo blijkt uit gisteren gehouden overleg met de Tweede Kamer.

Het CDA zegt bij monde van Tweede Kamerlid Marleen de Pater niet te zitten wachten op een nieuwe belasting. De extra financiële ruimte moet volgens haar vooral worden gevonden in het overhevelen van tal van specifieke uitkeringen naar de vrij besteedbare algemene uitkering. 'Verder kunnen allerlei bestaande kleine belastinginstrumenten voor voorzieningen en tegemoetkomingen aan bedrijven worden samengevoegd in een soort baatbelasting: daar waar sprake is van omzetverhoging of vergroot gemak', aldus De Pater. Zo'n baatbelasting biedt ook mogelijkheden tot maatwerk. Gemeenten met verschillende kleine kernen kunnen met behulp van die belasting voorzien in specifieke behoeften van één kern, zonder de andere kernen extra op kosten te jagen.

Volgens het CDA biedt ook het instrument bestuurlijke boete gemeenten mogelijkheden extra middelen te verwerven. Wat De Pater betreft, kan daardoor bijvoorbeeld de door velen verfoeide hondenbelasting worden geschrapt. 'De perceptiekosten daarvan zijn hoog. Beboeting van overlast wordt beter gepikt.'

Niet ingewikkelder

Het CDA is tegen nieuwe gemeentelijke belastingen, zoals de ingezetenenbelasting, gemeentelijke opcenten op de landelijke inkomstenbelasting of energiebelasting. 'Alleen de uitvoering al van die belastingen schijnt miljarden euro's te kosten. Voor de Belastingdienst moeten we het niet nog ingewikkelder maken dan het al is', aldus De Pater. Coalitiegenoot PvdA is ambitieuzer wat betreft de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied.

Kamerlid Pierre Heijnen: 'Wij hechten aan het coalitieakkoord waarin wordt gesproken van een ferme decentralisatie. Hoe meer taken gemeenten krijgen, des te meer financiële armslag ze moeten hebben. Decentralisatie zoals van de bijstand en de Wmo brengt grotere risico's met zich mee. Het eerste jaar van de Wmo is goed gegaan, maar het kan ook flink tegenzitten. Dan moet je als gemeente de mogelijkheid hebben om dat zelf op te vangen, zonder gelijk in een artikel 12-traject te komen.'

Zonder extra financiële armslag voor gemeenten zijn nieuwe taakoverdrachtoperaties volgens de oud-wethouder van Den Haag niet verantwoord. De omvang van het gemeentelijk belastinggebied wil Heijnen laten afhangen van de mate van decentralisatie waarvoor het kabinet straks kiest. Een taakgroep onder leiding van Ed d'Hondt werkt momenteel in opdracht van Binnenlandse Zaken aan een decentralisatievoorstel.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) verwacht dat er op 9 april, bij het bestuurlijk overleg financiële verhoudingen besluiten vallen over het belastinggebied. De VNG wil een verdubbeling van de omvang van het gemeentelijk belastinggebied van 3,4 tot 7 miljard euro. Gedacht wordt aan een ingezetenenheffing, opcenten op de inkomsten/loonbelasting, opcenten op de energiebelasting, mobiliteitsheffing of overheveling van de overdrachtsbelasting. De operatie kan budgettair neutraal verlopen, door de algemene rijksuitkering aan gemeenten in dezelfde mate te verlagen. Een hogere lokale belasting wordt dan gecompenseerd voor burgers en bedrijven via een lagere rijksbelasting.

Ook voor de PvdA is het een voorwaarde dat macro gezien de lasten voor de burger niet omhoog gaan: als gemeenten meer gaan heffen, moeten de rijksbelastingen naar beneden', zegt PvdA-kamerlid Pierre Heijnen. 'Belangrijk is dat er rekening wordt gehouden met de draagkracht.' Hij weet dat coalitiepartner CDA terughoudend is. Meer steun voor een ambitieuze verruiming van het lokaal belastinggebied verwacht hij van de ChristenUnie. De VVD vindt het goed zoals het is. Van de SP lijkt de steun ook niet te komen. Die partij wil in eerste instantie geen nieuwe gemeentelijke belasting. 'Maar als gemeenten extra taken krijgen, hebben ze wel voldoende middelen nodig', zegt SP-kamerlid Ronald van Raak. Hij sluit herinvoering van het ozb-gebruikersdeel niet uit.

Strijd om verloren belastinggebied

Door het kabinet Balkenende II raakten de gemeenten de helft van hun belangrijkste belasting kwijt: in 2006 werd het gebruikersdeel van de onroerendezaakbelasting (ozb) geschrapt. Sinds die tijd voeren de gemeenten een verbeten strijd het verloren belastinggebied terug te krijgen.

Sterker nog, de leden hebben het bestuur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) opdracht gegeven de omvang van het belastinggebied te verdubbelen tot zeven miljard euro. Intussen houdt het VNG-bestuur twee minder vergaande scenario's achter de hand: een qua omvang gelijkblijvend belastinggebied, en een stijging tot de omvang van vóór de afschaffing van het ozb-gebruikersdeel woningen - 4,2 miljard euro. Die gematigde verhoging kan in de ogen van de VNG worden bereikt door herinvoering van de het ozb-gebruikersdeel, verruiming van de zogeheten macronorm die grenzen stelt aan de groei van de ozb-opbrengst of door de invoering van nieuwe profijtheffingen voor bijvoorbeeld veiligheid en mobiliteit.