Cijfers van 'pittig coronajaar' toch op tijd

De verantwoording over 2020 in de jaarstukken is lastig, dat merkt elke gemeente. Bij de Tozo-regeling moest zonder dralen worden betaald. De meeste gemeenten liggen toch op koers. ‘We hebben een puik stukje werk geleverd.’

Allerminst zeker

Het was begin dit jaar allerminst zeker dat gemeenten hun jaarstukken over 2020 op tijd zouden inleveren en het accountantsoordeel tijdig rond zouden krijgen. Gemeenten hebben sinds maart vorig jaar een grote bijdrage geleverd aan de maatregelen om de financiële gevolgen van de coronapandemie voor bedrijven en burgers te beperken.

Bijzondere controle

Afgelopen februari presenteerde de commissie Bado (Bedrijfsvoering auditing decentrale overheden) een notitie met de effecten en risico’s van corona voor de jaarrekening over 2020. ‘De controle van de jaarrekening 2020 is een bijzondere controle omdat zowel de opstellers van de jaarrekening als de controleurs daarvan rekening moeten houden met de implicaties van Covid-19 op de realisatie 2020 en de financiële positie’, aldus de commissie.

Grote gevolgen
Corona heeft gezorgd voor een situatie waarin de reguliere normenkaders niet meer passen. Niet alleen omdat gemeenten de steunmaatregelen van het rijk moesten uitvoeren en te maken kregen met andere geldstromen, maar ook omdat de pandemie grote gevolgen had voor het leven van alledag. De commissie Bado wijst erop dat het  rijk een beroep deed op gemeenten om in de bejegening van burgers, bedrijven en instellingen coulance te betrachten.

Pittig jaar
Heel wat gemeenten hebben in 2020 bijvoorbeeld subsidies verstrekt aan gemeentelijke instellingen, zonder dat daar een prestatie van de instelling tegenover stond. ‘Het is voor gemeenten een pittig verantwoordingsjaar’, stelt de woordvoerder van de VNG. Toch lijkt het erop dat de overgrote meerderheid van de gemeenten erin slaagt voor de vereiste datum van15 juli de jaarstukken in te dienen. ‘Er zijn elk jaar wel wat gemeenten die het niet halen en uitstel aanvragen’, aldus de VNG.

Spannend traject
Eind juni heeft VNG echter nog geen signalen dat het er dit jaar meer zullen zijn. ‘Het is voor veel gemeenten een spannend traject geweest, maar ik ken geen gemeenten die 15 juli niet halen of met grote onzekerheden kampen’, zegt Ricardo Kok van Exilo, een adviesbureau voor financiën, control en bedrijfsvoering in de publieke sector.

Thuiswerken
Dit is ook het beeld van Rein-Aart van Vugt van Deloitte, die als externe accountant betrokken is bij de jaarrekening van veel gemeenten. ‘Het lukt de meeste gemeenten prima om een jaarrekening te maken. Wel zie je vertraging ontstaan door het thuiswerken en de extra werkzaamheden, waardoor het bestuurlijke traject niet altijd wordt doorlopen zoals gepland’, zegt Van Vugt. ‘De definitieve controleverklaring volgt soms na de behandeling in de commissies van de raad. Maar uiteindelijk gaan de meeste gemeenten 15 juli halen.’

Tozo

Het lastigste aspect van de jaarrekening over 2020 is waarschijnlijk Tozo, de Tijdelijke Overbruggingsregeling voor zelfstandig ondernemers. ‘We moesten snel van start en ruimhartig Tozo-uitkeringen verstrekken en gedurende dat proces werden de spelregels opgesteld’, zegt Pieter Paans, CDA-wethouder financiën in Papendrecht.

Bonnetje
Over de controle van de jaarrekening maakt Paans zich geen zorgen, maar eind juni is de gemeente nog in afwachting van de rechtmatigheid van de Tozo-uitkeringen. ‘Enerzijds moet je snel uitkeren en niet te moeilijk doen, anderzijds is het land te klein als er een bonnetje ontbreekt.’

Meerkosten

Corona heeft bij elke gemeente geleid tot andere inkomsten en uitgaven in vergelijking met voorgaande jaren. Ook dat maakte de verantwoording complexer. ‘We hadden meerkosten voor de afvalinzameling, denk maar aan al die wachtrijen vorig voorjaar’, zegt Alexander van Dijk, unithoofd beleid en advies van de afdeling financiën in Capelle aan den IJssel.

Veel energie
Niet alleen Tozo en de afwijkende geldstromen maakten de verantwoording lastig, het werken op afstand hielp ook niet mee. ‘De  verantwoording over 2020 heeft veel energie gekost van de ambtelijke organisatie’, zegt Paans. ‘Iedereen werkte thuis, de accountant ook. Normaal loop je bij elkaar binnen en zijn de lijnen kort.’

Strakkere afspraken

Volgens Van Dijk leidde het werken op afstand ertoe dat er strakkere afspraken werden gemaakt met de accountant. ‘Je moet zorgen dat je allemaal aangehaakt blijft.’ Hij plande twee keer per week een overleg met de medewerkers en de accountant om vragen te beantwoorden en prioriteiten te stellen. ‘Daardoor werkten we heel gestructureerd. Eigenlijk kun je zeggen dat het werken op afstand heeft bijgedragen aan het controleproces’, vindt hij. Zo denkt de Papendrechtse wethouder Paans er ook over. ‘Gemeenten hebben een puik stukje werk geleverd onder moeilijke omstandigheden.’

Lees het hele verhaal over de jaarstukken deze week in BB13 (inlog).