Haaksbergen bereidt inwoners voor op bezuinigingen

Het armlastige Haaksbergen vreest vanwege het ravijnjaar financiële verwoesting en volkswoede en tuigt een communicatiestrategie op om de pijn van het ravijn te incasseren. ‘Bij ons gaat het eerder bloeden.’

Vastgoedcrisis

Rond 2000 is Haaksbergen nog die rijke gemeente met forse reserves, schetst burgemeester Rob Welten. ‘Alleen vanaf 2005 ontstond er ten eerste een te ambitieuze grondpolitiek.’ De gemeente koopt veel grond voor relatief hoge bedragen, bedoeld voor bijvoorbeeld woningbouwprojecten. Dat alles met de filosofie: de vastgoedmarkt gaat sky high, er kan volop worden gebouwd. Alleen de vastgoedcrisis breekt dan plots uit. Projecten verdampen en daarmee grondinvesteringen evengoed. De gemeente moest de aangekochte gronden flink afwaarderen óf met verlies verkopen.

Monstertruck

In 2014 is het opnieuw crisis. Een ramp in de openbare ruimte waarmee Haaksbergen wereldnieuws zal worden: het monstertruckdrama. Bij een autoshow verliest een monstertruck-chauffeur de macht over het stuur en hij rijdt op een mensenmenigte in. Drie bezoekers overlijden daardoor. De vergunning voor de show had door de gemeente nooit verleend worden mogen, oordeelt de rechter na afloop. De gemeente moet liefst tweemaal als straf van het rijk, en als hersteloperatie voor rode cijfers, onder financieel toezicht komen van de provincie.

Afgeknepen

In die malaise stroomt Rob Welten (CDA) in 2019 als burgemeester in. In zijn jaren is al het vet van de botten ‘gesaneerd’, stelt hij, maar in 2023 en 2024 worden er eindelijk zwarte cijfers geschreven. ‘Er was lang zeer weinig respect en vertrouwen in de gemeente vanuit de Haaksbergse samenleving. Echter, onze bewoners blijken nu in benchmark-onderzoeken, geheel tegen een landelijke trend in, de lokale overheid juist een hoger cijfer te geven dan voorheen. In een tijd dat ieder budget dat viel af te knijpen afgeknepen is.’

Voor 2025 en 2026 gloort de hoop dat de gemeente Haaksbergen uit de regen van bezuinigingen staat. Welten: ‘We dachten eindelijk de samenleving iets te kunnen geven in plaats van te korten op zaken. Toen werd langzaam dat ravijnjaar helder…’ Nu wordt de gemeente opnieuw gedwongen tot een forse bezuinigingsoperatie. De burgemeester: ‘We moeten de bevolking rijp maken dat er tóch, ondanks dat we anders voorspiegelden, wéér bezuinigingen aankomen en daar draagvlak en begrip voor creëren. De allerergste bezuinigingen zijn namelijk onverwachtse bezuinigingen.’

Campagne

Er is een communicatieplan waarmee groepen zowel intern (vooral ambtenaren en de ­gemeenteraad) als extern (vooral burgers, ondernemers en het verenigingsleven) worden voorbereid op het ravijnjaar 2026. Projectleider Chiel Mensink: ‘We leiden ambtenaren op in hoe je straks kan omgaan met weerstand uit de samenleving op bezuinigingen. Hoe geef je die mensen antwoord en hoe kun je met collega’s over ervaringen daarin sparren?’ Er kan onvrede komen, bijvoorbeeld als een vereniging bepaalde gelden niet meer kan krijgen, denkt hij. ‘Extern, in de samenleving, is er ondertussen een bewustwordingstraject.’ Een mediastrategie die doet denken aan een Postbus 51-achtige campagne, de landelijke organisatie die via mediacampagnes ooit het doel had burgers voor te lichten over nieuw overheidsbeleid. ‘Onze ambtenaren zoeken proactief contact met jongerenorganisaties, ondernemers en maatschappelijke organisaties om aan te geven: we moeten bezuinigen. Het kan jullie betreffen.’

Minimaliseren pijn

Meest gehoorde wedervraag in die gesprekken: maar in welke zaken gaat de gemeente die bezuinigingen zoeken…? Is het jeugdzorg, het verenigingsleven, het onderhoud van zwembaden en schoolgebouwen? ‘We weten alleen nog niet waar de pijn gaat vallen, alleen dat er pijn gaat vallen. De koek die wij kunnen verdelen is straks simpelweg kleiner’, zegt Welten. Het definitieve besluit daarin is in november als de begroting door de raad wordt vastgesteld, maar de kadernota van juli zal al een eerste beeld geven.

Mensink: ‘Als dan publiekelijk duidelijk is waar de pijn komt, is het onze tweede ravijn-strategie om met de mensen en groepen waar de pijn valt in gesprek te aan. Om te kijken of er alternatieven zijn en we die pijn kunnen minimaliseren.’

Woede

De bevolking wordt betrokken bij de bezuiniging. Op de website Samenhaaksbergen.nl kunnen zij aangeven waarop de gemeente volgens hen kan bezuinigen. Welten: ‘We moeten communiceren. Als we niets aankondigen en subsidies of bijdragen ineens compleet stoppen, dan voelen onze mensen zich op z’n minst vervreemd en vertalen zij dat op z’n ergst in een volksoproer. Dat wil je niet, dat ze voor eigen rechter gaan spelen na bezuinigen.’

Welten wil de Haaksbergse samenleving niet weer in woede kwijtraken en bijna bankroet raken. ‘Als wij als eerste en enige gemeente na het ravijnjaar weer onder financieel toezicht komen voelt dat…gewoon als een nederlaag. Maar het rijk heeft ons dan ook niet geholpen.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week.