Herverdeling gunstig voor sociaal kwetsbare gemeenten

Het meest recente voorstel voor de herverdeling van het gemeentefonds is gunstig voor gemeenten met een zwakke sociale structuur. Dat concludeert adviesbureau BMC. De aanvankelijke voorstellen waren niet zo gunstig, maar de herziening in juli liet een omslag zien en de herziening van augustus zet dat door.

Sterk

‘Maken we onderscheid naar de sociale structuur (inkomen, werkgelegenheid, beroep op sociale voorzieningen) van gemeenten, dan zien we dat gemeenten met een zwakke sociale structuur er relatief sterk op vooruitgaan’, schrijft BMC. In het meest recente herverdeelvoorstel werd 2019 gebruikt als peiljaar, terwijl de voorgaande 2017 gebruikten.

Hierbij is de indeling gebruikt die ook door het ministerie wordt gehanteerd in de begrotingsanalyse voor het gemeentefonds. De G4- en de Artikel 12-gemeenten zijn niet ingedeeld. Bron: BMC.

Het noorden

De verliezers in het nieuwe voorstel zijn te vinden in Brabant, Groningen en West- en Midden-Nederland. ‘De belangrijkste reden daarvoor was dat sociale maatstaven minder zwaar meewogen in de verdeling dan voorheen.’ In het noorden zou dat hard aankomen. ‘Een groot deel van deze gemeenten heeft een slechte vermogenspositie en kan niet terugvallen op buffers vanuit de gebiedsontwikkeling.’ In het voorstel uit juli bleek al dat de effecten voor het noorden waren verminderd en het voorstel uit augustus laat dat nog duidelijker zien.

Platteland

Gemeenten met weinig of geen centrumfuncties leveren meer in dan in de voorgaande voorstellen. Het was al duidelijk dat de grotere gemeenten (behalve de G4) er gemiddeld op vooruitgaan, waardoor men misschien zou verwachten dat er een verschuiving plaatsvindt van het platteland naar de stad. Dat is volgens BMC niet het geval. ‘Als we onderscheid maken naar de mate van stedelijkheid, zien we dat de niet-stedelijke gemeenten er gemiddeld niet op voor- of achteruitgaan.’

Bron: BMC

Afspraken maken

Een volgend kabinet zal moeten besluiten over de invoering van nieuwe verdeelmodel, maar BMC benadrukt het belang om verdere afspraken te maken met gemeenten over de financieel-bestuurlijke verhoudingen. ‘Het gemeentefonds is slechts een van de onderdelen van de financieel-bestuurlijke verhoudingen. Andere elementen zijn onder meer de indexering, het eigen belastinggebied en het uitkeringsstelsel.’

Invoering

Het effect per gemeente wordt gemaximeerd op 60 euro per inwoner. Volgens BMC heeft 10 procent van de gemeenten een groter positief effect dan dit maximum en heeft eenzelfde aantal een groter negatief effect. Vier jaar na de invoering, in 2027, wordt bekeken of bijstelling nodig is. Momenteel bestudeert de Raad voor het Openbaar Bestuur het voorstel en naar verwachting komt er in september of oktober een advies. Na het definitieve besluit zal tot invoering zal een actualisatie plaatsvinden naar 1 januari 2023.