Betrekken gemeenten bij Europees beleid ‘cruciaal’

Samen met enkele Europese netwerken werkt de NG4 (Groningen, Leeuwarden, Assen en Emmen) aan een position paper en worden krachten gebundeld richting Europees Parlement en de Europese Commissie (EC) om de koerswijziging van de EC richting het centraliseren van Europese programma’s en fondsen bij te sturen.

Koerswijziging beïnvloeden

‘Daarnaast bundelen we ook in Nederland de krachten en komen we nu in G40-verband samen om onze positie te bepalen om deze koerswijziging te beïnvloeden’, vertelt Guido Rink, wethouder economische zaken in Emmen en lid van het Europees Comité van de Regio’s. Onlangs kreeg Binnenlands Bestuur inzage in de plannen, die sinds het voorjaar zijn uitgelekt en nu het gesprek van de dag zijn tussen regionale en lokale bestuurders in Brussel. Er zouden 530 programma’s worden omgezet in 27 nationale programma’s, onder meer voor landbouw en migratie. Deze koerswijziging zou dan moeten ingaan bij de nieuwe meerjarenbegroting van 2028 tot 2034.

Eerste scenarioschets

Rink wijst erop dat drie weken geleden het eerste concrete stuk rondging in het informele circuit in Brussel. ‘Tijdens de European Week of Regions and Cities, twee weken geleden, lekten steeds meer stukken naar buiten. Ze werden bevestigd door onze kanalen binnen de Europese Commissie. Het gaat om een eerste scenarioschets, gelanceerd door DG Budget van de Europese Commissie, naar ons idee om de temperatuur van het badwater te testen, dus om te zien hoe de reacties hierop zijn. Er gingen al geruime tijd geruchten rond, nu staat het voor het eerst op papier.’

Logge machine

De achtergrond van de plannen is dat de Europese Commissie haar financieel beleid wil hervormen. Met de mogelijke latere uitbreiding van de EU moeten budgetten, zoals het landbouwfonds en de cohesiefondsen, worden herzien om die ook in de toekomst betaalbaar en effectief te houden. Ook gaan er steeds meer stemmen op binnen de EU, waaronder Nederland, om strakker te sturen op het geld en minder geld af te dragen aan ‘Brussel’. ‘Er is dus enige druk om het financieel systeem te wijzigen’, aldus Rink. Ursula von der Leyen moet die koerswijziging nu inzetten om de komende jaren verandering teweeg te kunnen brengen. ‘De Europese Commissie en zeker het Meerjarig Financieel Kader is een logge machine die je niet zomaar gewijzigd krijgt’, zegt Rink. ‘Vandaar deze disruptieve voorstellen, om te zien waar de ruimte zit om wijzigingen door te voeren.’

Afhankelijker van rijk

Mocht de koerswijziging doorgaan, dan worden gemeenten afhankelijker van de nationale overheid en de politieke koers op nationaal niveau, schetst Rink de gevolgen. ‘Er zijn dan minder mogelijkheden voor gemeenten en steden om directe funding aan te vragen voor onze projecten en voor uitdagingen op lokaal niveau. We worden meer afhankelijk van het tempo en de input die op nationaal niveau wordt bepaald.’ Volgens hem is het van ‘cruciaal belang’ dat het partnerschap-principe (werken als één overheid) wordt verankerd in wetsteksten achter het MFK, zodat nationale overheden verplicht zijn om het lokale niveau vanaf het begin te betrekken bij de planvorming. ‘Dit is echter geen garantie op succes. Daarom vinden wij het van wezenlijk belang om ook in de toekomst gebruik te kunnen maken van directe fondsen binnen de EU.’

Wezenlijk belang

Daarom werkt de NG4 als onderdeel van een aantal Europese netwerken (Eurocities, ERRIN, POLIS, Energy Cities etc) aan een gezamenlijke position paper en worden de krachten gebundeld richting Europees Parlement en Europese Commissie, ook in G40-verband. ‘Wij werken nu aan inhoudelijke argumenten om duidelijk te maken waarom het cruciaal is om het lokale niveau vanaf het begin te betrekken bij Europese programma's en projecten. Het is voor de investeringen op lokaal niveau op het gebied van onder meer economie en innovatie van wezenlijk belang dat wij als gemeenten direct gebruik kunnen maken van de fondsen die op Europees niveau beschikbaar zijn en dus niet via een nationale route. Daarnaast is het voor interregionale samenwerking belangrijk dat Europese fondsen blijven bestaan, wat met nationale plannen niet kan worden gegarandeerd.’

Geen goede ervaringen

Om ‘heel eerlijk te zijn’ heeft Rink er niet echt vertrouwen in dat als het geld centraal wordt verstrekt het wel bij de regio’s terechtkomt of naar de wensen van de regio’s wordt besteed. ‘Wij hebben geen goede ervaringen met de implementatie van het corona crisis- en herstelfonds op lokaal niveau. Daarbij heeft de rijksoverheid plannen ingediend bij de Europese Commissie, maar zijn wij op lokaal niveau niet (goed) meegenomen. Ditzelfde dreigt nu ook te gebeuren met het Sociaal Klimaatfonds. Ook daarbij zijn wij als lokale overheid afhankelijk van de plannen die de nationale overheid indient. Of het geld dan op de juiste bestemming en bij de doelgroepen op lokaal niveau terechtkomt, is voor mij echt de vraag en dus ook mijn zorg.’