Controle cohesiebeleid EU schiet tekort

De Europese Unie heeft tussen 2014 en 2020 maar liefst 409 miljard euro uitgegeven aan het cohesiebeleid, bedoeld om sociale en economische ongelijkheden binnen de EU te verminderen. Een recente analyse van de Europese Rekenkamer constateert echter aanhoudende tekortkomingen in de controle op deze uitgaven.

Zowel de Europese Commissie als de lidstaten voeren onvoldoende controles uit, waardoor de foutenlast hoog blijft, blijkt uit de analyse. Het foutenpercentage bij de cohesie-uitgaven is weliswaar gedaald van 6 procent naar 4,8 procent tussen de begrotingscycli van 2007-2013 en 2014-2020, maar ligt nog steeds boven de toegestane 2 procent. In 2022 piekte het foutenpercentage zelfs naar 6,7 procent.

Lidstaten en Commissie schieten tekort

Helga Berger, lid van de Europese Rekenkamer, benadrukt dat zowel de lidstaten als de Europese Commissie beter moeten presteren in hun controlefuncties. ‘Hoewel er veel actoren bij de controles betrokken zijn, laten de resultaten te wensen over,’ aldus Berger. De lidstaten vormen de eerste verdedigingslinie in de controlepiramide, maar hier worden veel fouten over het hoofd gezien. Meer dan een derde van de fouten tussen 2017 en 2022 had door nationale beheersautoriteiten voorkomen kunnen worden, staat in de analyse. Ook de tweede verdedigingslinie, gevormd door de nationale controle-instanties, vertoont aanzienlijke tekortkomingen. Bij 40 van de 43 onderzochte instanties werden fouten vastgesteld.

Nationale controles niet betrouwbaar genoeg

De Europese Commissie, als derde verdedigingslinie, baseert haar beoordelingen grotendeels op nationale controles, die vaak niet betrouwbaar genoeg zijn. Bovendien maken de instrumenten van de Commissie voor het opsporen en corrigeren van fouten weinig indruk. Financiële correcties die de Commissie toepast bij ernstige tekortkomingen, leiden niet tot een direct verlies van financiering voor de betrokken lidstaat. Hierdoor gaat volgens de Rekenkamer het afschrikkende effect verloren en wordt de prikkel voor lidstaten om hun systemen te verbeteren verminderd.

Oorzaken van fouten en aanbevelingen

De meeste fouten in cohesie-uitgaven waren te wijten aan niet-subsidiabele uitgaven en projecten, gevolgd door het niet naleven van staatssteun- en aanbestedingsregels. De Rekenkamer noemt drie hoofdredenen voor deze fouten: onzorgvuldig bestuur door de lidstaten, nalatigheid of opzettelijke niet-naleving door begunstigden, en interpretatieproblemen van de regels.

De Europese Rekenkamer concludeert dat zowel de Commissie als de lidstaten hun controlemechanismen moeten verbeteren om het risico op onregelmatige uitgaven te verminderen. Bovendien waarschuwt de Rekenkamer dat sommige lidstaten extra onder druk staan door de overlap tussen de meerjarige cohesiemiddelen en de fondsen voor herstel na corona. Dat verhoogt het risico dat geld niet volgens de regels wordt uitgegeven.