Externen en salarissen

En ook geen gejammer dat 25 topambtenaren meer salaris dan Balkenende ontvangen. Ze zullen het vast verdienen. Mijn zorg is het vertrek van ambtenaren die de publieke sector verruilen voor externe adviesbureaus en dan voor het dubbele weer worden ingehuurd.

Eén licht ik er eerst even uit, de jonge Dries van Agt, over wie deze week een prachtbiografie verscheen. Nadat hij zijn rechtenstudie cum laude had afgerond, lijfde Landbouw hem in. Hij toonde grote kennis van zaken en promotie tot referendaris en administrateur volgde snel. Na vijf jaar verzocht Justitie Landbouw of ze er problemen mee zouden hebben indien Van Agt daar kwam werken. De volgende vijf jaar werkte Van Agt naar ieders tevredenheid bij de vermaarde wetgevingsafdeling van Justitie.

Zijn loopbaan was ook hier zo voorspoedig dat men de dan 37-jarige jurist tot de hoge rang van raadadviseur wilde bevorderen. Eigenlijk 'te vroeg', maar de promotie werd voorbereid. En toch verliet Van Agt nog voor deze promotie het departement. De universiteit Nijmegen bood hem de kans te promoveren, door het overlijden van de hoogleraar van zijn sectie werd hij al na een half jaar tot hoogleraar bevorderd. Drie jaar later werd hij overigens onverwacht minister van Justitie en de rest van het verhaal is bekend.

Het verhaal van de jonge talentvolle ambtenaar Van Agt wordt nog dagelijks geschreven. Starters treden jong en gemotiveerd uit de collegebanken aan bij de rijksoverheid. Om de drie tot vier jaar verkassen ze naar een andere werkplek, soms een ander departement. Na drie banen gaan ze een leidinggevende rol vervullen, soms verbreden ze zichzelf met een masteropleiding. Langzaam maar zeker komen ze als gedreven dertigers in beeld voor zwaardere posten. Een deel volgt de directeursopleiding van de Algemene Bestuursdienst, anderen worden zonder dit klasje bevorderd.

Maar minstens zo velen, en helaas niet de minsten, verruilen na tien tot vijftien jaar de overheid voor een adviesbureau. Daar gaan ze met dezelfde passie weer voor de publiek sector aan de slag, brengen hun kennis over op nieuwe opdrachtgevers en verrijken zo het openbaar bestuur. Per dag kosten ze nu echter het dubbele voor de opdrachtgever, ruim duizend euro, twee ton of meer per jaar. Dat krijgen ze bepaald niet als salaris. De hoge overhead van de kantoren leidt ertoe dat ze maar iets in salaris stijgen, afgezien van een (belaste) auto en de kans op een bonus.

Het verbaast me steeds weer. De overheid neemt talentvolle academici aan. Deze werken vijftien jaar naar ieders tevredenheid, maar vertrekken door gebrek aan perspectief en worden voor het dubbele weer ingehuurd.

Onzichtbaar voor de statistieken rond topsalarissen, is zo een groep rondtrekkende kenniswerkers ontstaan, die evenveel kosten als de 25 ambtelijke toppers, maar werken op het niveau van een middelbaar ambtenaar. Kan de overheid zichzelf niet wat flexibeler organiseren en talent behouden? We zien het gebeuren, staan erbij en kijken ernaar. Niemand maakt er een probleem van en het blijft maar doorgaan.