Bijna alle

Sommige financiële termen zo zijn ruim bekend dat bijna alle mensen in je werkkring die kennen. Zo’n financiële term is ‘samen trap op, trap af’. Dat betekent dat het gemeentefonds en het provinciefonds meegroeien en meekrimpen met de rijksuitgaven. Stijgen de rijksuitgaven 4 procent? Dan gaat het gemeentefonds ook 4 procent omhoog. Roep verontwaardigd ‘trap af!’ en bijna alle mensen in je werkkring weten dat je bedoelt dat de gemeenten minder geld krijgen omdat het rijk minder uitgeeft. 

Het leuke van deze term is dat bijna alle mensen hem snappen. Althans, dat denken ze. Bijna alle mensen snappen hem bijna. Er zijn maar weinig mensen die weten dat ook een deel van de inkomsten van het rijk meetelt voor de groei van het gemeentefonds. Hoe meer van die inkomsten het rijk krijgt, des te lager het gemeentefonds.

Dus als het rijk bijvoorbeeld meer dividend krijgt, dan gaat het gemeentefonds trap af. En er zijn nog minder mensen die weten dat niet alle rijksuitgaven meetellen. Bijna alle rijksuitgaven tellen mee, niet alle. Twee soorten rijksuitgaven tellen niet mee. Ten eerste de rijksuitgaven aan het gemeentefonds en provinciefonds zelf. En aan het btw-compensatiefonds. En dan is er nog een tweede groep rijksuitgaven die niet meetellen.

Dat zijn de rijksuitgaven die buiten de kaders van de rijksbegroting vallen. Met die kaders van de rijksbegroting legt het rijk zichzelf budgetbeperkingen op. Maar die eigen kaders overtreedt het rijk vrolijk, door sommige uitgaven niet mee te tellen: de uitgaven buiten de kaders.

Welke uitgaven dat zijn? Dat bepaalt het rijk zelf. En het zal toch niet, hè? Het zal toch niet dat die rijksuitgaven buiten de kaders snel toenemen? Het zal toch niet dat de gemeenten dus niet trap op meegroeien met die snel stijgende rijksuitgaven?

Ik heb het voor de zekerheid even gecheckt. En jawel, hoor. In 2018 gaf het rijk 10 miljard euro uit buiten de kaders, en in 2019 18 miljard euro. 8 miljard euro stijging.

Had dat trap op meegeteld, dan hadden de gemeenten bijna een miljard euro extra trap op in het gemeentefonds gekregen. In 2017 gaf het rijk 14 miljard euro uit buiten de kaders. Dus ook meerjarig bezien groeien de rijksuitgaven buiten de kaders sneller dan de rijksuitgaven binnen de kaders. Bijna alle lezers van Binnenlands Bestuur voelen zich nu zwaar bekocht.