Zwitserland maakt open source verplicht

De Zwitserse Bundesgesetz über den Einsatz elektronischer Mittel zur Erfüllung von Behördenaufgaben (EMBAG) treedt in werking. Deze ‘federale wet over het gebruik van elektronische middelen voor het vervullen van overheidstaken’ maakt het verplicht om de broncode van overheidssoftware te publiceren.

Ook open data verplicht

De nieuwe wet vereist dat alle overheidsinstanties de broncode openbaar maken van software die voor of door hen is ontwikkeld. Er geldt een uitzondering voor code waarop rechten van derden gelden of die om veiligheidsredenen niet openbaar kan worden. EMBAG vereist ook dat niet-persoonsgebonden en niet-veiligheidsgevoelige overheidsgegevens als Open Government Data (OGD) worden vrijgegeven. De wet werd in 2023 aangenomen en treedt nu in werking.

Aan de wet gaat een lange geschiedenis vooraf. In 2011 publiceerde het Zwitserse Federale Hooggerechtshof zijn rechtsapplicatie, Open Justitia, onder een OSS-licentie, tot chagrijnig van  Weblaw, een leverancier van juridische software. Het conflict leverde een jarenlange juridische en politieke strijd op, totdat het Zwitserse parlement de redenering omdraaide. Nu is het vrijgeven van open source software door de Zwitserse overheid en haar leveranciers niet alleen toegestaan, maar zelfs verplicht.

Wet in plaats van beleid

Michiel Leenaars, directeur strategie bij NLnet, dat wereldwijd open sourceprojecten financiert, zou graag zien dat Nederland een dergelijke wet aanneemt. ‘In Nederland is het open, tenzij-beleid toch vooral een voornemen, waartegen wordt gezondigd. Het is een uitstekend idee om het in wetgeving vast te leggen. De politiek is de betalende partij, die zou aan de knoppen moeten zitten. Je kunt onder zo’n wet altijd bij een goede leverancier blijven zitten, dat mag gewoon, maar je kunt voortaan ook weg op het moment dat het niet bevalt.’

Voorbeeld volgen?

Het besluit betekent overigens niet dat Zwitserse ambtenaren bijvoorbeeld geen Microsoft 365 meer mogen gebruiken, alleen dat voor en door de overheid gebouwde software aan de eisen uit EMBAG moet voldoen. Grote partijen worden door de wet niet achtergesteld, of in de woorden van Leenaars: ‘Open source discrimineert niet.’

Veel Europese lidstaten hebben een nationaal actieplan of een andere vorm van beleid om tot open source overheidssoftware te komen. De implementatie van EMBAG zal naar verwachting als model dienen voor landen die het voorbeeld van Zwitserland willen volgen. Of Nederland daartoe behoort, valt nog te bezien. De huidige staatssecretaris van digitalisering, Zsolt Szabó, liet zich in zijn tijd als Kamerlid regelmatig negatief uit over open source (‘OSS-fetisjisme’).