VNG wil gezamenlijke aanpak gemeentelijke ict

De VNG wil het programma Common Ground opschalen om het gemeentelijke ict-landschap gezamenlijk te moderniseren. Het gaat om het zogeheten Transitieprogramma Common Ground, dat onder de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU) zou vallen. Het programma zal in 2025 zo’n 4,5 miljoen euro kosten en in de jaren erna nog eens ruim 4 miljoen per jaar, maar zal aanzienlijk meer opleveren, verwacht de VNG, zowel in kwalitatieve als in kwantitatieve zin.

Transitieprogramma

Tijdens de Algemene Ledenvergadering, op 26 juni tijdens het VNG Congres in Boskoop, zullen de leden stemmen over de propositie Transitieprogramma Common Ground. Het voorstel heeft alvast de steun van de Vereniging van Gemeentesecretarissen, Bestuur van de Vereniging Directeuren Publieksdiensten, het CIO beraad van gemeenten, de Directeur Digitale Overheid van het ministerie van BZK en de Provincie Zuid-Holland.

Datauitwisseling

Voor steeds meer beleidsbeslissingen en ook voor grote maatschappelijke opgaven, zoals armoedebestrijding en de woningbouwopgave, doen gemeenten een beroep op beschikbare data. Het is dus van belang dat de gegevens betrouwbaar en makkelijk uitwisselbaar zijn. Tegelijkertijd staat de kwaliteit van de digitale systemen van veel gemeenten in schril contrast tot de eisen die de samenleving tegenwoordig stelt aan digitale dienstverlening. Iedere gemeente is zelf verantwoordelijk voor de eigen ict, wat leidt tot een lappendeken aan systemen en processen die vaak niet op elkaar aansluiten.

Voldoen aan de wet

Het is zelfs zo slecht gesteld met het gemeentelijke ict-landschap dat het niet altijd mogelijk is om te voldoen aan wetgeving op het gebied van informatievoorziening, zoals de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB), de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), de Wet digitale overheid (WDO), de Wet Modern Elektronisch Bestuurlijk Verkeer (WMEBV), de Wet Digitale Toegankelijkheid en de Wet digitale veiligheid. Daarnaast levert verouderde ict een groot veiligheidsrisico op, want oude systemen zijn vaak kwetsbaar en daar maken cybercriminelen graag gebruikt van.  

Bronsystemen en legoblokjes

Allemaal redenen voor de VNG om alle gemeenten de overstap naar Common Ground te willen laten maken. Het idee achter de Common Ground-principes is dat gemeenten hun informatie zo organiseren dat gegevens makkelijk en veilig in verschillende processen en systemen kunnen worden gebruikt en gecombineerd. Data zijn niet langer eigendom van ict-leveranciers, maar van de overheid en de burger zelf. Om dat voor elkaar te krijgen, moeten gegevens niet keer op keer worden vastgelegd in applicaties, maar vanuit bronsystemen bevraagd worden. Daardoor is het mogelijk om actuele data uit te wisselen zonder de data elke keer te kopiëren en op te slaan. De VNG beschrijft Common Ground als een ict-systeem van ‘legoblokjes’ die je op elkaar kunt klikken. Die blokjes zorgen voor een basislaag waarop generieke processen kunnen worden vastgeklikt. Gemeenten hoeven dan alleen lokale specifieke aanpassingen neer te zetten, wat ze veel geld en moeite scheelt.

GGU

Met de visie op Common Ground wordt sinds 2017 geëxperimenteerd binnen het programma Common Ground. Het Transitieprogramma Common Ground zou hierop het vervolg zijn. Het moet de overgang inzetten naar een moderne, gezamenlijke informatievoorziening voor alle Nederlandse gemeenten. Hiervoor wil VNG in 2025 zo’n 4.555.000 euro gebruiken. Voor zowel 2026 als 2027 is 4.205.000 euro beraamd. Dat geld komt uit de pot van de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU), waaruit bijvoorbeeld ook de Informatiebeveiligingsdienst wordt betaald.

Harde afspraken nodig

Het Transitieprogramma moet de randvoorwaarden, producten en diensten opleveren om de transitie naar Common Ground mogelijk te maken voor alle 342 gemeenten. Daarbij valt te denken aan componenten, voorzieningen en standaarden die aan de Common Ground-vereisten voldoen en die in samenwerking tussen gemeenten en bedrijven gerealiseerd worden, maar ook aan het agenderen van allerlei informatiekundige, organisatorische, juridische en financiële vraagstukken. Om de transitie te laten slagen, zijn vanuit het rijk harde afspraken nodig; meedoen kan niet vrijblijvend zijn voor gemeenten.

Besparing

Hoewel de baten in eerste instantie kwalitatief van aard zijn, berekent adviesbureau KokxDeVoogd in de propositie dat het programma een besparing oplevert in de orde van grootte van 200 tot 300 miljoen euro, plus een besparing van 1 tot 2 miljard per jaar met betrekking tot primaire processen. De besparing op transitiekosten kan 3,6 tot 5,2 miljard euro bedragen, berekende het adviesbureau, al doet de VNG deze prognoses af als 'niet realistisch'. Belangrijker: het níet uitvoeren van de transitie naar Common Ground leidt volgens VNG tot grote risico’s op het gebied van de continuïteit van de dienstverlening en andere kritieke processen.