Gemeenten verzamelden illegaal vingerafdrukken

Werkbedrijf Voorne Putten Werkt heeft vier jaar lang ten onrechte vingerafdrukken van uitkeringsgerechtigden afgenomen en opgeslagen, ontdekte oud-statenlid Alfred Blokhuizen (GroenLinks) na meerdere tips. Een woordvoerder van de gemeente Nissewaard bevestigt die gang van zaken.

Aanwezigheidsregistratie

De vingerafdrukken werden verzameld om te registreren welke uitkeringsgerechtigden aanwezig waren bij werkbedrijf Voorne Putten Werkt, waar mensen met een bijstandsuitkering uit de gemeenten Brielle, Hellevoetsluis, Nissewaard en Westvoorne voor behoud van uitkering door de gemeenten te werk worden gesteld. Uitkeringsgerechtigden die weigerden een vingerafdruk af te geven, zouden zijn bedreigd met kortingen op hun uitkering. Blokhuizen besloot dit te melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens, die vervolgens de gemeente Nissewaard op de vingers tikte.

Alleen voor beveiligingsdoeleinden

Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens, die nog verder onderzoek doet naar aanleiding van de melding, mogen vingerafdrukken, irisscans en andere registreerbare unieke lichaamskenmerken niet worden gebruikt voor presentiecontroles. ‘Volgens de Uitvoeringswet AVG is toegangscontrole met behulp van biometrie wel toegestaan als het noodzakelijk is voor beveiligingsdoeleinden’, aldus een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens. ‘Er is dan een strenge toets nodig of het belang van het gebruik van biometrie in verhouding staat tot de inbreuk op de privacy.’

Geen wettelijke grondslag

De gemeente Nissewaard laat via een woordvoerder aan RTV Rijnmond weten dat ze toestemming van de Autoriteit Persoonsgegevens meende te hebben om de vingerafdrukken te verzamelen voor presentiecontroles en zegt dat daar verandering in is gekomen door de Algemene verordening gegevensbescherming (die al sinds 2016 van kracht is en waar sinds mei ook op wordt gehandhaafd). Navraag bij de Autoriteit Persoonsgegevens leert echter dat - hoewel de gemeente onder de Wet bescherming persoonsgegevens de opslag van biometrische persoonsgegevens inderdaad bij de autoriteit had gemeld – een melding nog géén wettelijke rechtsgrond geeft voor verwerking. Die is wel in alle gevallen vereist.

Kortingen ongedaan maken

RTV Rijnmond meldt dat de gemeente na de melding van Blokhuizen het leerwerkbedrijf direct heeft gevraagd te stoppen met het verzamelen en opslaan van vingerafdrukken. Voorne Putten Werkt heeft inmiddels aan dat verzoek voldaan en de desbetreffende data vernietigd. Blokhuizen vindt dat de gemeente excuses moet maken aan de gedupeerde uitkeringsgerechtigden en vindt bovendien dat kortingen die zijn opgelegd omdat uitkeringsgerechtigden weigerden een vingerafdruk af te geven ongedaan moeten worden gemaakt.

Misverstand

Een woordvoerder van de gemeente Nissewaard benadrukt tegenover Binnenlands Bestuur dat de gemeente vier jaar geleden een brief van het toenmalige College Bescherming Persoonsgegevens (de voorloper van de Autoriteit Persoonsgegevens) heeft ontvangen waarin stond dat de gemeente aan haar wettelijke meldingsplicht had voldaan. ‘Daar stond niet in dat wat we deden niet mag. Het kan zo zijn dat er een verschil is tussen te horen krijgen dat je aan de meldingsplicht voldoet en daadwerkelijk toestemming krijgen voor het verzamelen van gegevens. In dat geval is er sprake geweest van een misverstand, maar dan is het alsnog vreemd dat ons toen niet is gemeld dat wij die gegevens niet mogen verzamelen.’

‘Vingerafdrukken vanwege gebruiksvriendelijkheid’

De woordvoerder benadrukt daarnaast dat het Voorne Putten Werkt was en niet de gemeente Nissewaard die de vingerafdrukken verzamelde. ‘Dat deed Voorne Putten Werkt met het oog op de gebruiksvriendelijkheid. Er werken daar ook mensen met een fysieke of verstandelijke handicap en dan is een cijfercode of iets dergelijks niet handig.’ Voor zover de woordvoerder weet, is er niet gedreigd met het korten van uitkeringen. ‘Ik kan dat echter ook niet uitsluiten. Het wordt nu onderzocht of daar sprake van is geweest en of er kortingen zijn opgelegd omdat mensen weigerden een vingerafdruk af te geven.’ Volgens de woordvoerder kan de gemeente worden verweten dat ze niet heeft doorgehad dat het verzamelen van de vingerafdrukken niet is toegestaan. ‘Wel hebben we er veel aan gedaan om dat te checken. Uit een quickscan naar aanleiding van de Avg-deadline in mei bleek niet dat dit in strijd is met de wet.’