Meer samenwerken verzacht personeelsschaarste

Kleinere gemeenten hebben meer last van uitstroom van schaarse medewerkers dan grotere. De slag om talent kunnen ze alleen de baas worden door slim samen te werken.

Wegkapen

In de gemeente Roosendaal graast een ambtenaar de arbeidsmarkt af om te gericht te zoeken naar potentiële versterking. ‘We benaderen actief mensen, maar proberen ze niet bij buurgemeenten weg te kapen’, zegt wethouder Evelien van der Star. Ook intern wordt volgens haar in de peiling gehouden welke medewerkers het in zich hebben om door te stromen naar een andere of nieuwe functie, al of niet met aanvullende opleiding.

‘Als we die aanspreken, weten we snel of ze openstaan voor een nieuwe uitdaging’, aldus de wethouder. Voor het oplossen van krapte wordt in toenemende mate ook samengewerkt met andere bestuurslagen en gemeenten in de regio.

Uitvoeringskracht

‘Het gat tussen ambities en de uitvoeringskracht van kleine gemeenten groeit door personeelsschaarste’, ziet Anton Revenboer, partner en bedrijfsvoerings- en governance-specialist bij de Galan Groep. Ambitieuze wethouders moeten zich volgens hem sterker afvragen of zij met hun collegeprogramma’s de ambtelijke organisatie niet overvragen. En of ze niet beter en meer zouden samenwerken met andere gemeenten.

‘Lang niet voor alle aangewezen woningbouwlocaties zijn er medewerkers die een bestemmingsplan kunnen uitwerken’, geeft hij als voorbeeld. ‘Er worden juridische afspraken gemaakt die kwalitatief niet altijd even goed zijn gedekt of uitgewerkt. Als dat gebeurt raakt personeelsschaarste ook het primaire proces.’ 

Brandjes blussen

Naar zijn mening kijken gemeenten nog te weinig strategisch naar het personeelsbestand. Is zo’n strategische blik er wel, dan wordt tijdig op toekomstige behoeften geanticipeerd, in plaats van brandjes te blussen zodra gaten vallen, of zich nieuwe taken aandienen. ‘Kennis loopt de deur uit. Dat gebeurt vaker dan je denkt’, aldus de consultant.

Wordt er strategisch naar de opbouw van het personeelsbestand gekeken, dan omvat dat veel meer dan mensen aantrekken en vervangen. Ook leeftijdsopbouw, loonkosten, de juridische vorm van de arbeidsrelatie, in- en doorlenen, deeltijdomvang, historische in- en uitstroom zijn zaken die in ogenschouw moeten worden genomen, met in het achterhoofd telkens de toekomst. Ontwikkelingen op de externe arbeidsmarkt worden op de voet gevolgd, zowel binnen als buiten de eigen sector. Ook wordt vaker gezocht naar samenwerking met andere gemeenten en overheden, onder meer in arbeidspools.

Terugduwen regeldruk

‘Gemeenten moeten beter op het netvlies krijgen hoe het personeelsbestand er de komende jaren uit gaat zien en identificeren welke medewerkers sleutelfunctionarissen zijn’, zegt Revenboer. ‘Met andere woorden: welke professionals gemeenten ze in dienst willen hebben en waarvoor ze niet afhankelijk willen zijn van detachering of externen. Dat geldt ook voor toekomstige functies, gelet op maatschappelijke opgaven zoals de energietransitie.’ 

Welke juridische vorm samenwerking krijgt en of die wettelijk verankerd is of niet: uiteindelijk komt het volgens Revenboer aan op goede werkafspraken, ook met externe partijen. ‘Werk vanuit co-creatie en partnerschap, zeker in het sociaal domein. Daar kun je de regeldruk flink terugduwen, bijvoorbeeld door één partij namens gemeenten een indicatie te laten stellen voor andere organisaties. Dan kun je echt met minder personeel toe.’

Netwerksamenwerking

Roosendaal werkt nauw samen met buurgemeenten Etten-Leur, Halderberge, Moerdijk, Rucphen en Zundert. Een netwerksamenwerking, volgens wethouder Van der Star. ‘Door elkaar in de regio meer op te zoeken, bereiken we lokaal meer. We wisselen personeel uit en poolen, voeren samen taken uit, delen kennis en beheersen de kosten. Dat maakt ons minder kwetsbaar.’ Zo heeft één van de Roosendaalse ambtenaren onlangs het rioleringsplan ingetekend voor een buurgemeenten, die geen gespecialiseerde medewerker op dat gebied had.

Centrumgemeente

Sommige specialistische functies kunnen beter bij een centrumgemeente worden ondergebracht, vindt Revenboer. ‘Voor werkzaamheden die zelden voorkomen, denk aan fiscaal advies, kunnen dure externe fiscalisten worden ingehuurd, of kan gebruik gemaakt worden van de expertise van een grote buurgemeente.’ Technische functionarissen zijn ook in de private sector gewild, terwijl gemeenten vastzitten aan een loongebouw met relatief geringe speelruimte. ‘Misschien moeten gemeenten daar flexibeler in worden’ aldus Revenboer. ‘Denk aan ingenieurs die snappen hoe de energietransitie moet worden uitgevoerd, of hoe het stroomnetwerk functioneert. Samen kun je daar concurrerende arbeidsvoorwaarden voor neerleggen.’ 

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 van deze week. (inlog)