‘Het persoonlijke is politiek en andersom’

Rekening houden met andere ‘levenssferen’ buiten het politieke werk is een belangrijke reden voor vrouwelijke raadsleden en wethouders om met de politiek stoppen. Dat blijkt uit onderzoek van politicoloog en UvA-onderzoeker ‘diversiteit in de politiek’ Zahra Runderkamp dat onlangs in het wetenschappelijke blad DiGeSt verscheen. ‘Vrouwen haken af als ze niet langer “simultaan kunnen schaken”.’

Verhoogde werklast

‘Ik concludeer dat deze vrouwen niet per se om politieke redenen stoppen, maar omdat ze hun diep persoonlijke politieke leven niet langer kunnen combineren’, schrijft Runderkamp. Het is de uitkomst van een analyse na interviews met lokale politici die vóór het einde van hun termijn (2018-2022) zijn gestopt en dus nu is gepubliceerd. Ze keek naar de vijf dimensies van de zogenoemde ‘Gendered Workplace Approach’, zoals de organisatie van werk, leiderschap, en onderlinge samenwerking. Bij al deze dimensies speelt gender een rol en brengen ze specifiek voor vrouwen een verhoogde werklast met zich mee. ‘De vrouwelijke politici die ik heb geïnterviewd, verzetten zich op verschillende manieren tegen de rol die gender in de lokale politiek speelt.’

Amateuristische omstandigheden

In de eerste plaats moeten zij de genderpatronen die in de politieke arena bestaan doorstaan. Daarnaast moeten zij ‘strijden’ tegen de genderpatronen in hun andere rol, zoals ouder/verzorger en werknemer, die vaak botsen met de ‘amateuristische omstandigheden’ in de lokale politiek, zoals vergadertijden op onhandige momenten. 'Een wethouder liet meetings op woensdagmiddag verplaatsen', vertelt Runderkamp. Dat is een duidelijke manier om je te verzetten. Een andere wethouder vertelde dat ze het werk kon doen, omdat haar man huisman is.' En ten derde moeten zij zich verzetten tegen de genderpatronen in de politiek, vaak door ‘compenserend gedrag’ voor die rollen en die te proberen te veranderen, zoals om het bestaande vooroordeel te counteren, toch een bepaalde ‘harde’ portefeuille kiezen waar ze eigenlijk niet zo in thuis zijn.

Niet langer simultaan schaken

Centraal in de analyse van Runderkamp stond de impact die ‘buiten’ de politiek heeft op ‘binnen’ de politiek. We moeten rekening mee houden met alle levenssferen van vrouwelijke politici, want die blijken beslissend voor het doen van hun politieke werk. 'Politiek is op zo georganiseerd dat het een bepaalde groep lang geleden goed schikte. Nu vrouwen meer toetreden wordt duidelijk dat dit niet voor iedereen schikt. Het is tijd om hier kritisch naar te kijken. Werkt dit voor iedereen?' Het onderzoek van Runderkamp toont aan dat vrouwelijke politici namelijk zelden stoppen om politieke redenen, maar omdat zij hun zorgtaken en levenssferen niet langer kunnen combineren. Ze laat zien dat vrouwen afhaken wanneer er veranderingen optreden in een van hun levenssferen en ze niet langer ‘simultaan kunnen schaken’. 'Sommige mensen hielden er gezondheidsproblemen aan over. Ze begonnen met idealen, zoals een mooiere gemeente, maar soms eindigt het heel heftig. Het is bijzonder om te zien hoe ver zij gaan, maar ook schrikken over hoe ver je moet gaan.'

Persoonlijke en politieke zijn verweven

Zolang deze situatie voortduurt, komt er geen gendergelijkheid in de politiek, aldus Runderkamp. En dat is een relevante constatering, want niet alleen hebben ervaringen van politici een belangrijke impact op hun politieke werk, ook het negeren van andere levenssferen bevestigt veronderstellingen van wie politici zijn: mensen zonder zorgtaken. Het bestendigt daarmee de mannelijke ‘bias’ van de volksvertegenwoordiging. ‘Dit onderzoek toont aan dat we het politieke niet van het persoonlijke kunnen scheiden, want deze sferen zijn met elkaar verweven. Er zit een mens met een leven achter die politicus.' Runderkamp hoopt dat haar onderzoek mensen ertoe aanzet om niet alleen de infrastructuur in de lokale politiek aan te passen, maar er ook over na te denken hoe levens door elkaar lopen. 'Want als we het hebben over lokale vrouwelijke politici die ermee stoppen, dan is het adagium dat het persoonlijke politiek is en het politieke persoonlijk.’