Scout en rekruteer vrouwelijke wethouders actief

Ook vrouwelijke wethouders zijn vaak ‘wit’, 50+ en theoretisch opgeleid. Ze vinden het soms lastig om zich te verhouden tot de ‘mannelijke norm’. Zij worden bijvoorbeeld gezien als assistent van de mannelijke wethouder. Ook zijn mensen niet gewend aan jonge vrouwelijke wethouders. ‘Heb je je dochter meegenomen?’

Weinig vrouwelijke wethouders

Dat blijkt uit een enquête onder vrouwelijke wethouders, die deel uitmaakt van een verkennend onderzoek door Marie-Anne van Reijen (Meer Vrouwen in de Politiek), Vandana Jankipersadsing (Wethoudersvereniging) en onderzoeker Zahra Runderkamp, mogelijk gemaakt door het ministerie van BZK. In het rapport wordt geconstateerd dat er nog altijd weinig vrouwelijke wethouders zijn. Het percentage is nu 29 procent, boven de 30 procent is het nooit geweest. De percentages onder raadsleden (35 procent) en burgemeesters (31 procent) zijn vergelijkbaar. Nederland staat slechts op plek 30 op een wereldwijde ranking van aantallen vrouwen in de Eerste en Tweede Kamer.

Vrijwilligerswerk belangrijk kanaal

Het rapport ‘Een onverwacht beeld. Vrouwen als wethouders en hun weg naar het ambt’ zoomt in op instroom van vrouwelijke wethouders. Om die instroom te bevorderen, is het belangrijk te begrijpen welke factoren eraan bijdragen. Ook voor vrouwelijke wethouders blijkt de lokale politiek vaak een ‘loopbaan’. Zij stromen vooral door vanuit de gemeenteraad. In de ogen van deelnemers aan het onderzoek zijn eerdere politieke ervaring en kennis van ‘de mores’ van de gemeente belangrijk. Een belangrijk kanaal voor vrouwen naar het wethouderschap is vrijwilligerswerk. Dit kan helpen om bestuurlijke ervaring op te doen, de zichtbaarheid te vergroten en een netwerk op te bouwen. Ook raken vrouwen via het vrijwilligerswerk geëngageerd met de (lokale) politiek en gemotiveerd om daar vervolgens verandering teweeg te brengen.

Diversiteit in formatie 'lastig'

Vaak staan wethouderskandidaten al van te voren klaar, waardoor vormgeven aan diversiteit van een college bij de formatie lastig is, zeggen informateurs. Zij vinden genderdiversiteit (of gendergelijk college) belangrijk, maar vinden het lastig hier zo laat in het proces hun rol in te vinden. Een informateur vroeg bijvoorbeeld eens of er geen capabele vrouwen waren in de deelnemende partijen aan een college. Die waren er wél, ‘maar dan zie je toch dat er een soort gevestigd belang is’. ‘Het lijkt alsof het van tevoren al bijna vaststaat en degenen die aan de onderhandelingstafel zitten en de fractievoorzitters hebben daar een hele zware en doorslaggevende stem in. Het is schandalig, maar je bent informateur. Je moet je plaats kennen.’

Actief scouten essentieel

Actief scouten en rekruteren blijkt nog altijd essentieel om vrouwen bij de politiek te betrekken. Een conclusie is dat er kansen liggen voor vrouwen die vanuit hun vrijwillige (bestuurlijke) engagement kunnen doorstromen naar het wethouderschap. De onderzoekers adviseren om vrouwen in hun weg naar het ambt van wethouder beter te ondersteunen in alle fasen van het ‘legislative recruitment process’, zoals door het aanbieden van oriëntatieprogramma’s. Ook kunnen vrouwen eerder hun hand opsteken binnen de partij of gemeente, mochten zij ambities hebben wethouder te worden.

Gemengde duo's

Meer globaal kunnen het organiseren van programma’s over leiderschap en politiek voor vrouwen hen helpen om hun vaardigheden te ontwikkelen. Omdat vrouwen van kleur veel minder toegang hebben tot ‘juiste netwerken’ is het belangrijk om met bestaande lokale netwerken en organisaties van vrouwen samen te werken en zo voor beter bereik te zorgen. Verder is er veel winst te halen bij de informateurs. Het bewustzijn van en omgang met gender in het informatieproces kan verder op de agenda kan worden gezet. Wat hierbij kan helpen is gemixte aanwas van informateurs zelf, waarbij er bijvoorbeeld in gemengde duo’s van mannen en vrouwen zou kunnen worden gewerkt.

Mannelijke wethouders 'ambassadeur'

De onderzoekers komen tot vier ‘interventies’. De eerste fase is vrouwelijke potentiële wethouders-kandidaten (van kleur) verbinden met politieke partijen die wethouderskandidaten zoeken. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld een ‘wethouder-banenmarkt’ organiseren voor vrouwelijke vrijwilligers in bestuurdersfuncties. De tweede fase is het veranderen van het beeld van wethouders en leiderschap. ‘Omdat gendergelijkheid een zaak is voor iedereen, worden mannelijke wethouders als ambassadeurs ingezet om het belang van een gendergelijk college uit te dragen.’ De derde fase is een oriëntatieprogramma voor vrouwen (van kleur) die interesse hebben in het wethouderschap. Daarin wordt ingegaan op politieke mores, cultuur en vaardigheden. In de vierde fase spelen de (in)formateurs een belangrijke rol: het sollicitatie- en formatieproces. Via ‘co-creatie’ wordt het gesprek gevoerd met (in)formateurs om het bewustzijn van en omgang met gender in het informatieproces te vergroten.