Prijskaartje aan vertrek gemeentesecretaris

Loopt het niet bij een voetbalclub, dan wordt nooit een speler, soms een bestuurder, maar vrijwel altijd de trainer ontslagen. In gemeenteland is die positie voorbehouden aan de gemeentesecretaris. Vooral rond de jaarwisseling is het vaak bal. Maar een gedwongen vertrek is niet gratis. ‘Het bestuur moet er gewetensvol mee omgaan.’

Bestuurlijke kop van Jut
‘Verschil van inzicht over de te volgen koers.’ ‘Niet voldoende op één lijn zitten.’ ‘Uit elkaar gegroeid.’ De redenen om afscheid te nemen van een gemeentesecretaris zijn altijd wat omfloerst omschreven, maar vaak is het een duidelijke keuze van een pas aangetreden college of een nieuwe burgemeester. De ambitieuze nieuwkomers vinden dat de gemeentesecretaris ‘de veranderingsslag’ niet kan maken of ‘te veel de touwtjes in handen heeft’. Maar het kan ook een kwestie van ‘onverenigbare karakters’ zijn. Is de gemeentesecretaris de nieuwe bestuurlijke kop van Jut? Wel als je naar de afnemende zittingsduur kijkt, die steeds meer in de richting gaat van de collegecyclus. Vier jaar, soms vijf.

Piek zichtbaar
‘We zien dat een kwart van de gemeentesecretarissen gedwongen vertrekt’, zegt René Grotens. Hij promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam op leiderschap van gemeentesecretarissen en is sinds 1 januari van dit jaar gemeentesecretaris van Zeist. ‘De laatste tijd is weer een piek zichtbaar. Dat zie je iedere vier jaar terugkomen. Veel gemeenten hebben tot na de raadsverkiezingen gewacht met het benoemen van burgemeesters. Die zijn nu op hun stoel gekomen. Dan is de vraag: klikt het tussen de nieuwe burgemeester en de gemeentesecretaris? Hebben ze hetzelfde beeld van waar organisatie naartoe moet bewegen? Als dit niet zo is, valt dit vaak niet positief uit voor de secretaris.’

Complexe dilemma’s
Ook directeur Cees Zeelenberg van werving- en selectiebureau Zeelenberg, dat tevens re-integratie van gemeentesecretarissen na gedwongen vertrek verzorgt, kent het lot van de gemeentesecretaris. Al vindt ook hij het er nu ‘steviger’ aan toegaan dan voorheen. ‘Vaak worden gemeentesecretarissen voor complexe dilemma’s geplaatst. Na een bestuurswissel krijg je een andere visie en setting. Dan zie je knelpunten, verschillen van inzicht en mening ontstaan. Uiteindelijk wordt de gemeentesecretaris gedwongen te vertrekken.’

Spanning en conflicten
Daarbij kan een gebrek aan geloofwaardigheid van de gemeentesecretaris een rol spelen. Zeker wanneer die onder een nieuw college een compleet andere koers moet inzetten dan voorheen. Ook gebrekkige grensafbakening kan opspelen. Zeelenberg: ‘Jij bent ambtelijk directeur van de organisatie. Maar sommige bestuurders gaan over die grens heen en bemoeien zich met jouw organisatie. Soms zijn ze er alleen maar onhandig in, soms kunnen bestuurders ook stevig domineren. Dat leidt tot spanning en conflicten.’

Prijskaartje
Vooral tegen de jaarwisseling is het vaak bal. ‘Pas als het college goed is ingewerkt, worden besluiten genomen.’ En dan staat de gemeentesecretaris met kerst ineens op straat. Het hoort enerzijds bij de functie, vindt Zeelenberg. ‘Vergelijk het met de voetbaltrainer.’ Maar soms is de beslissing van het college te kort door de bocht en te veel gebaseerd op emotie. ‘En er zit een prijskaartje aan dat de samenleving betaalt. Het bestuur moet daar gewetensvol mee omgaan.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 2 van deze week (inlog)