Verdaas en de 'referent from hell'

Dat staatssecretaris Co Verdaas afgelopen week is afgetreden heeft veel weg van een medewerker die in zijn proeftijd wordt weggestuurd. Niet omdat ie z’n werk niet aankan maar omdat er twijfels zijn ontstaan over diens oprechtheid tijdens de sollicitatieprocedure. In Verdaas’ geval zijn het waarschijnlijk vooral twijfels geweest over zijn eigen inschattingsvermogen. Dat hij, op de vraag of er potentieel beschadigende zaken zouden kunnen spelen, ‘nee’ heeft geantwoord terwijl niets minder waar bleek te zijn.

In zijn vorige werkkring heeft Verdaas zichzelf buiten de regels geplaatst. Hij is niet in de provincie gaan wonen waarvoor hij werkte terwijl dat wel de afspraak was. Hij had beter meteen kunnen zeggen dat ie geen zin had om in Gelderland te komen wonen. In plaats daarvan verzon hij een ingewikkelde constructie met een woning – gelegen in de juiste provincie – waarvan hij voor 1% eigenaar werd. Ook is hij dienstautoritjes gaan declareren naar deze ‘spookwoning’ terwijl de chauffeur hem eigenlijk een stuk verderop afzette.

Juist hoge functionarissen worden maatschappelijk flink afgerekend voor dit soort ‘berekenend gedrag’. We zien niet graag dat invloedrijke mensen zich in allerlei bochten wringen om hun zin te krijgen. In een politieke omgeving ligt de lat extra hoog. Politieke bestuurders worden geacht zich aan regels te houden die juist zíj voor ieder van ons stellen. Om te laten zien dat zij het goede voorbeeld geven, stellen ze voor zichzelf vaak nog extra regels. Dat wonen in de gemeente of provincie waar het ambt wordt uitgeoefend is daar een voorbeeld van. Zoiets klinkt namelijk goed, er lijkt gemakkelijk aan te voldoen en – mocht het onverhoopt even niet lukken met zo’n verhuizing – is het niet gelijk een bom onder een politieke loopbaan.. Co Verdaas weet inmiddels beter.

In zijn geval bleek de PVV de referent ‘from hell’ die Verdaas’ nieuwe werkgever heeft voorzien van belastende informatie over de zojuist aangenomen kandidaat. Samsom en Rutte – die zelf blijkbaar niet aan referenties doen – zijn door de buitenwereld gewezen op hun selectiefout. Hun sollicitatieprocedure heeft gefaald; hun inschattingsvermogen is net zo slecht gebleken als dat van Verdaas zelf. Zij hadden zich beter moeten informeren óf beter moeten stilstaan bij de  implicaties van de informatie. Het feit dat Verdaas zich niet aan regels heeft willen houden en de manier waarop hij dat heeft verdoezeld wordt hem – terecht – ernstig verweten. Dat hadden de drie hoofdrolspelers zich beter moeten realiseren.

Gelukkig heeft de politiek een reinigend vermogen. Verdaas is ‘zelf opgestapt’ omdat hij vindt dat ie een voorbeeldfunctie heeft en dat zijn integriteit boven alle twijfel verheven moet zijn. Jammer alleen dat dit besef er pas achteraf is. De gemiddelde burger ziet zich toch weer bevestigd in het beeld dat ze ‘allemaal boter op hun hoofd hebben’.

Mij lijkt het een zegen als er eens een kandidaat-minister of -staatssecretaris zou opstaan die zijn potentiele beschadiging in openheid durft te bespreken; die er zelfs een maatschappelijk debat over zou willen aangaan. Iemand die dat durft is bij voorbaat al boven alle twijfel verheven.