FNV: grote zorgen over sociale veiligheid bij VWS

Vakbond FNV maakt zich grote zorgen over een onveilige werksfeer en een groot aantal gevallen van grensoverschrijdend gedrag op het ministerie van VWS. ‘We zijn ons bij de bond kapot geschrokken van de meldingen die we kregen. Kennelijk is er bij VWS een werksfeer ontstaan die giftig is en die hele negatieve consequenties heeft voor de ambtenaren die er werken.’

Breder probleem

Na een aantal alarmerende klachten zette de bond een verkennend onderzoek uit om te achterhalen of de klachten op zichzelf stonden of dat er sprake was van een breder probleem, laat de FNV weten. Dat laatste bleek het geval. Tegelijkertijd werd duidelijk dat de klachten zich concentreren rondom drie onderdelen van VWS. ‘We hebben dit kenbaar gemaakt bij de top van het ministerie en de enige uitkomst kan zijn dat er onmiddellijk ingegrepen wordt’, zegt FNV-vicevoorzitter Kitty Jong.

Gedachten aan zelfdoding

Het verkennend onderzoek op het ministerie bestond uit een enquête die 95 medewerkers helemaal hebben ingevuld. Hieruit bleek dat ongeveer 71 procent van de klachten te maken had met leidinggevenden die zich misdroegen en die elkaar onderling de hand boven het hoofd houden. Verder voelt 94 procent van de ambtenaren zich niet ondersteund door de organisatie na het ervaren van grensoverschrijdend gedrag. Ook blijkt dat een relatief hoog percentage van de ambtenaren (9 procent) hierdoor rondliep met gedachten aan zelfdoding. Dat percentage lag bijna vijf keer hoger dan in een eerder (landelijk) FNV-onderzoek naar omgangsvormen op de werkvloer.

Actie voor de kerst

De FNV zegt na de uitkomsten direct contact te hebben gezocht met de top van het ministerie. Die zou hebben aangegeven nog voor de kerst actie te willen ondernemen, onder meer door een breder onderzoek uit te zetten. Toch is de vakbond er niet gerust op, zegt bestuurder Tanja Schrijver. ‘Wij vragen de leiding van het ministerie om snel en vooral doeltreffende maatregelen te nemen. Bescherming van en hulp aan mensen die nu met suïcidale gedachten rondlopen moet nu de hoogste prioriteit krijgen.’ Daarnaast vindt Schrijver het ook nodig om ontslagprocedures waar mensen in verwikkeld zijn na het doen van een melding te ‘bevriezen’. ‘Het is tijd om actief korte metten te maken met de onveilige werksfeer bij VWS.’

Mensen op werkvloer beschermen

Volgens Kitty Jong is het onbegrijpelijk dat er ontslag dreigt voor degenen die lijden onder intimidatie en pestgedrag en dat de betrokken leidinggevenden ‘er niet gewoon worden uitgegooid’. ‘Het wordt tijd dat de bescherming van de mensen op de werkvloer voorrang krijgt boven het steeds maar weer beschermen van hun leidinggevenden. Juist de mensen op de werkvloer zijn keihard nodig om de samenleving draaiende te houden. Ze verdienen niet alleen een plezierige werkomgeving maar vooral een veilige, dat is een basisvoorwaarde waar nu niet aan wordt voldaan.’

Extern onafhankelijk onderzoek

De vakbond zegt al een aantal voorstellen te hebben gedaan om het tij te keren, zoals het direct aanspreken van leidinggevenden die de angstcultuur in stand houden, een extern onafhankelijk onderzoek naar eerder gemelde incidenten en een concreet plan van aanpak. De FNV schrijft dat voor hen het belang en geestelijk welzijn van de mensen op de werkvloer vooropstaat. ‘Medewerkers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun werkgever hen beschermt tegen deze giftige werkcultuur.’ Ambtenaren van VWS die problemen ervaren worden door de vakbond opgeroepen om contact te zoeken via het heropende onderzoek en berichtgeving vanuit de vakbond in de gaten te houden.

VWS: nieuw onderzoek

Het ministerie van VWS laat in een reactie (die intern naar de medewerkers is gestuurd) weten dat bestuursraad naar aanleiding van het FNV-enquête heeft besloten om een nieuw onderzoek te laten verrichten naar sociale veiligheid en omgangsvormen op VWS. ‘De uitslag van de enquête onder een deel van onze medewerkers is confronterend’, licht secretaris-generaal Marcelis Boereboom namens de bestuursraad het besluit toe. ‘Ik denk als eerste aan de medewerkers die het betreft, wat moet het moeilijk voor hen zijn om je niet veilig te voelen op je werk. Het doet pijn dat er medewerkers zijn die zich niet veilig voelen.’ De bestuursraad neemt het signaal dan ook ‘uiterst serieus’. ‘Wanneer er sprake is van grensoverschrijdend gedrag moeten en willen we dat aanpakken. Elke VWS-medewerker moet zich veilig en geaccepteerd kunnen voelen. Daar doen we alles aan.’

Blijkbaar is meer nodig

Begin dit jaar zijn de resultaten opgeleverd van een tevredenheidsonderzoek onder alle medewerkers (MTO) dat door een externe partij is uitgevoerd. Boereboom schrijft dat VWS in dat onderzoek ‘in de breedte een positieve score op het punt van sociale veiligheid en omgangsvormen liet zien’. ‘In bepaalde onderdelen van de organisatie ging het op dat vlak minder goed. We hebben daarop toen actie ondernomen en veel van die acties lopen nog, maar blijkbaar is er meer nodig. We hebben daarom nu direct actie ondernomen en besloten om opnieuw een breed medewerkersonderzoek naar sociale veiligheid en omgangsvormen binnen het VWS-concern uit te zetten.’

Beter zich op context

De bestuursraad zegt dit ‘zo snel mogelijk, maar vooral ook zorgvuldig te doen’. ‘We willen weten wat de ervaringen van medewerkers zijn, maar ook beter zicht krijgen op de context waarin incidenten en meldingen ontstaan. De zorgvuldigheid vereist dat’. Op basis van deze ‘brede, representatieve en onafhankelijke uitvraag op het gebied van ervaren sociale veiligheid’, beslist de bestuursraad welke aanvullende maatregelen er moeten worden genomen. ‘Daar kunnen en mogen we nu niet op vooruitlopen. Uiteraard gaan we op de korte termijn ook een aantal zaken meteen oppakken.’

Vertrouwelijk melden

Het onderwerp ‘veilige werkomgeving’ krijgt een nadrukkelijkere plek in het leiderschapsprogramma. Medewerkers die zich onheus behandeld of niet veilig voelen worden opgeroepen om dit te melden. Dit kan vertrouwelijk. ‘De bestuursraad doet al het mogelijke voor een veilige werkomgeving. Ons allen roep ik op om oog voor elkaar te blijven houden. Gelukkig weet ik dat er op dat gebied veel mooie dingen op VWS gebeuren’, aldus Boereboom.