Veel meldingen sociale onveiligheid bij Huis voor Klokkenluiders

Het Huis voor Klokkenluiders adviseerde in 2022 het meest over sociale onveiligheid op de werkvloer. Dat blijkt uit het jaarverslag 2022 van het Huis voor Klokkenluiders. Onder sociale onveiligheid op de werkvloer vallen ook angstcultuur en grensoverschrijdend gedrag. Andere veelvoorkomende meldingen gingen over fraudemeldingen en belangenverstrengeling.

Grensoverschrijdend gedrag

‘We horen van veel melders dat de interne meldprocedure van hun werkgever niet op orde is, of dat de opvolging ervan beter kan,’ zegt Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders. Grensoverschrijdend gedrag en integriteitschending stonden het afgelopen jaar in de schijnwerpers door misstanden bij tv-programma’s en in de Tweede Kamer, die veel publieke aandacht kregen.

Maatschappelijke misstanden

Bij het Huis voor Klokkenluiders kan iedere werknemer terecht voor het melden van een werkgerelateerde misstand. Dit varieert van vermoedens van fraude en corruptie tot het overtreden van regelgeving en veiligheidsvoorschriften. In 2022 waren in totaal 312 adviestrajecten in behandeling. In 46 gevallen was sprake van een wettelijk gegrond vermoeden van een maatschappelijk misstand. 14 daarvan vonden plaats in de publieke sector en 21 in de semi-publieke sector.

Wanneer intern of extern onderzoek naar een misstand niet voldoende is, kan het Huis voor klokkenluiders onderzoek doen naar een misstandvermoeden. Werknemers die oneerlijk zijn behandeld als gevolg van een melding, kunnen bij het Huis terecht om onderzoek te verrichten op het proces. Voorafgaand aan het onderzoek, vindt een onderzoekstoets plaats. Hiervan vonden er 23 plaats in 2022. Daarnaast waren 8 onderzoeken naar misstanden of benadelingen in behandeling. Daarvan vonden er 3 plaats in de publieke sector en 2 in de semi-publieke sector.

Integriteitswijzer

Het Huis stelde in 2022 verschillende instrumenten beschikbaar om organisaties te helpen hun integriteitsbeleid goed in te richten. Ook vulden zo’n 600 organisaties de online ‘integriteitswijzer’ in, waardoor ze een beter beeld kregen van hun eigen beleid en daar praktische verbeterpunten voor ontvingen. Daarvan waren 300 organisaties afkomstig uit de publieke sector. Grotere organisaties scoorden gemiddeld hoger, mogelijk omdat zij doorgaans meer middelen hebben en een formelere organisatiecultuur.  

Steunfonds en sanctiebevoegdheid

Het Huis voor Klokkenluiders pleit voor een steunfonds dat financieel, juridisch en psychosociale steunt geeft aan melders die in de problemen komen door hun melding. In december nam de Tweede Kamer een motie aan waarin minister Bruins Slot wordt opgeroepen nog voor de zomer van 2023 voorstellen te doen voor de financiering van een dergelijk fonds.

Om de Europese klokkenluidersregeling om te zetten naar Nederlandse wetgeving, wijzigde de Tweede Kamer eind van 2022 de bestaande Wet Huis voor klokkenluiders in de Wet bescherming klokkenluiders. Eén van de verbeterpunten is dat het Huis in de toekomst ook sanctiebevoegdheid krijgt. Tomesen: ‘Om de wet goed te kunnen handhaven willen wij als Huis voldoende instrumenten hebben om naleving te bevorderen of af te dwingen en melders te kunnen beschermen tegen benadeling. De spelregels hiervoor worden naar verwachting in 2024 gepubliceerd.’