'This will not end well'

Met de titel 'This will not end well' verleidt de Amerikaanse fotograaf Nan Goldin ons om haar tentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum te ondergaan. Tot 28 januari a.s. kunnen de intieme zwarte paviljoentjes waarin haar op thema gerangschikte, (met name ook door de begeleidende muziek) emotionerende diavoorstellingen, worden bezocht. Heb ik gedaan, heb het ondergaan en ben er met ietwat donkergetinte inspiratie vandaan gekomen.

Hoewel op Goldin’s dia’s ‘de mens in privésfeer’ het middelpunt is, had ik zelf vooral associaties met ‘de mens in organisatieverband’. Terwijl de indringende beelden aan mij voorbijtrokken, moest ik almaar denken aan de vele overheidsorganisaties waar, voor mijn gevoel, management en medewerkers óók in zwarte paviljoentjes naar voorbijtrekkende thema’s zitten te kijken. Meer dan ooit is men in ambtenarenland aan het reflecteren op ‘hoe het allemaal eigenlijk zou moeten zijn’ en vooral ook ‘hoe wij eigenlijk allemaal zouden moeten zijn’.

Overheidssystemen blijken niet goed genoeg, organisatievormen (inclusief management en medewerkers) zijn niet wendbaar genoeg, de morele latten liggen niet hoog genoeg. En dan is er nog die giftige cirkel waarin hoog ziekteverzuim, hoge werkdruk en groot personeelsverloop elkaar, om beurten, blijven opjagen. Het verbaasde mij (pijnlijk genoeg) dan ook niet om in Binnenlands Bestuur te lezen dat één op de zeven ambtenaren overweegt om binnen een jaar de publieke sector te verlaten. En dat vooral werkdruk hier debet aan is.

Werkdruk is namelijk niet alleen de daadwerkelijke hoeveelheid werk die verstouwd moet worden. Ook de sfeer waarin dit plaats vindt doet ertoe. Als dat er een is waarin zo’n beetje álles steeds ter discussie staat, dan geeft dat óók werkdruk. En misschien wel van de ergste soort. Hoe vaak ik niet hoor dat de ene reorganisatie nog niet is afgerond en de volgende herstructurering alweer op stapel staat. Murw en moe melden medewerkers zich vervolgens bij mij. Niet het harde werken heeft ze genekt, maar de oeverloze interne zoektocht naar ‘hoe het eigenlijk zou moeten’ en het vele interne gepraat hierover. This will not end well! Tenminste, als deze diavoorstelling maar zo blijft doordraaien.

Gelukkig bieden de sociale psychologie en ook organisatieontwikkelaar ir. Daniel Ofman, bruikbare handvatten. Ofman schrijft in zijn klassieker ‘Bezieling en kwaliteit in organisaties’ hoe organisaties van reactief naar creatief kunnen gaan. Daar komt heus wat reflectie bij kijken, maar dan vooral op wat men goed kan (kernkwaliteiten) en hoe men hiermee opbouwende energie genereert. Daarbij is het écht kiezen voor welk doel men wil bereiken van groot belang. Structuur is niet zo interessant (schiet altijd wel ergens tekort) – organisatiecultuur is dat wél.

Ook de sociale psychologie vertelt ons dat inclusieve, opbouwende samenwerkingen vooral tot stand komen door het gewoon te doen! Zelfs moeizaam samenwerkende en elkaar uitsluitende groepen blijken goed te gedijen onder: een zwaarwegend hoger doel, enkele heldere regels over omgangsvormen en de wetenschap dat ‘ze’ elkaar écht nodig hebben om de klus te klaren.

Ik wens overheidsland voor 2024 minder negatief gestaar naar de eigen navel en meer vertrouwen in het eigen kunnen. Then this will end well!