Gele kaart voor ambtenaren verdwijnt

Er zijn zorgen over het omzetten van het speciale tuchtrecht voor ambtenaren naar het tuchtrecht voor werknemers. Advocaat Ed van Meer voorziet onzekerheid en ongelijke behandelingen. 

Eén belangrijk onderdeel is volgens hem in de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) over het hoofd gezien: het ambtenarentuchtrecht. Dat is in de nieuwe setting maar voor een deel goed geregeld. Daarmee weten ambtenaren niet waar ze na 2020 tuchtrechtelijk aan toe zijn, zegt hij.

Stap terug
De wijze waarop het ambtenarentuchtrecht in de toekomst wordt geregeld, betekent volgens Van Meer voor ambtenaren een stap terug. Op dit moment is het ambtenarentuchrecht verwoord in arbeidsvoorwaardenregelingen zoals ARAR en CAR/UWO. Daarin staan de norm voor goed ambtenaarschap vermeld, de omschrijving van plichtsverzuim, een uitgebreid stelsel van disciplinaire straffen en de procedures die ambtenaren moeten doorlopen bij overtredingen van die normen.

Het arbeidstuchtrecht, voor ‘gewone’ werknemers, is geregeld in het Burgerlijk Wetboek maar dat gaat niet verder dan het zogeheten boetebeding. De werkgever mag pas een boete opleggen als het boetebeding in de arbeidsovereenkomst of cao is verankerd. Meer is er wettelijk niet vastgelegd. Wel kan de werkgever zijn werknemer berispen of een andere disciplinaire straf opleggen op grond van zijn gezagsrecht of een cao. ‘Het arbeidstuchtrecht heeft daarmee een veel gefragmenteerder karakter’, aldus Van Meer.

Met de Wnra gaat het arbeidstuchtrecht straks onverkort voor ambtenaren gelden. Van Meer pleit ervoor met de Wnra-aanpassingswetgeving die keus weer ongedaan te maken en daardoor het huidige ambtenarentuchtrecht in volle omvang mee te laten overgaan naar de genormaliseerde ambtelijke rechtspositie.

Ongelijke behandeling
De wetgever heeft er daarbij ook voor gekozen om de norm van ‘goed ambtenaarschap’ op te nemen in de nieuwe ambtenarenwet, AW2017. Daarmee geldt die norm naast de norm van ‘goed werknemerschap’ zoals die in het Burgerlijk Wetboek vastligt en na 2020 ook voor ambtenaren geldt. De wetgever heeft daarbij bepaald dat het niet goed naleven van de norm ‘goed ambtenaarschap’ geldt als het niet nakomen van de plichten uit de arbeidsovereenkomst door de ambtenaar. Van Meer noemt dat inconsequent, omdat niet tegelijkertijd het stelsel van disciplinaire straffen uit de huidige rechtspositiereglementen in de AW2017 is opgenomen. En dat stelsel is al meer gefragmenteerd geraakt door de werking van de Wet Cao.

‘Als je naar de onvolkomen opname van het huidige ambtenarentuchtrecht naar de AW2017 kijkt, dan hoef je geen genie te zijn om te beseffen dat de bedoelde rechtszekerheid en rechtsgelijkheid in de toekomst al snel zullen omslaan in rechtsonzekerheid en ongelijke behandeling van ambtenaren in disciplinaire zaken’, zegt Van Meer.

Strafontslag
Een ander probleem ziet hij bij het zogenoemde ‘strafontslag’, dat bij ambtenaren ook ‘voorwaardelijk’ kan worden opgelegd – nog wel tenminste, want die mogelijkheid verdwijnt na 2020. ‘Je hebt als ambtenaar iets gedaan dat niet door de beugel kan, maar het bestuursorgaan geeft je nog een laatste kans. Een gele kaart als het ware, die tegen de rode kaart aanschurkt. Dat is een straf die vaak wordt opgelegd, en die eigenlijk ook prettig is vanwege die tweede kans. De ambtenaar raakt niet meteen zijn baan en inkomen kwijt, maar die sanctie hangt als een zwaard van Damocles boven zijn hoofd als hij opnieuw de fout ingaat’. Het arbeidsrecht daarentegen kent geen juridisch gelijkwaardig ‘voorwaardelijk ontslag op staande voet’. Als het arbeidstuchtrecht ook voor de publieke sector gaat gelden, verdwijnt daarmee voor ambtenaren die gele kaart.

Op straat
Ed van Meer pleit er voor om het voorwaardelijk strafontslag te behouden. ‘Ambtenaren zijn primair uit hoofde van het algemeen belang aangesteld. Dat betekent dat zij in sommige gevallen tegen de wensen van hun politiek-bestuurlijk gezag zullen moeten ingaan, als zij vinden dat een bestuurder de grenzen van het betamelijke overschrijdt. Iedereen weet dat dit voor een ambtenaar een risicovolle aangelegenheid is. Juist in die gevallen kan een voorwaardelijk strafontslag de juiste straf zijn als achteraf blijkt dat de ambtenaar het niet helemaal goed gezien heeft, maar wel naar eer en geweten heeft gehandeld. Als de civiele rechter die straf straks niet meer kan opleggen, is de kans groot dat ambtenaren die nu nog nét mogen blijven zitten, in de toekomst op straat worden gezet.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 10 van deze week (inlog)