Burgemeester Rehwinkel stort zich op vijfde waarneming

Peter Rehwinkel is hard op weg om kampioen waarnemingen te worden. Sinds januari is hij waarnemend burgemeester van Alphen aan den Rijn. Maar een waarnemer is niet minder dan een kroonbenoemde burgemeester. En dat zal Alphen weten ook, belooft Rehwinkel.

Ruud Lubbers

Hij keek de nacht ervoor naar de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, en daar was de voormalig burgemeester van Naarden, Groningen, Zaltbommel, Bergen, Dijk en Waard en Voorne aan Zee niet blij van geworden. Maar nu was Peter Rehwinkel (60) vrolijk. Hij was bij de presentatie van de biografie van Ruud Lubbers en werd ‘s avonds gebeld door Wouter Kolff, de commissaris van de koning in Zuid-Holland. Of hij waarnemer wilde worden in Alphen aan den Rijn (bijna 115.000 inwoners). Burgemeester Liesbeth Spies zou eerdaags haar vertrek aankondigen. ‘Ik zei: “Mag ik er even over nadenken?”, maar uit de manier waarop ik dat zei, kon de commissaris opmaken dat het me weer ontzettend leuk leek’, lacht Rehwinkel.

Stadhuisplein

Kolff kwam als geroepen met zijn verzoek, want bij Rehwinkel kriebelde het weer na zijn laatste waarneming in het Zuid-Hollandse Voorne aan Zee. Hoog tijd voor een vijfde waarnemerschap, dat eind vorige maand van start ging aan het Stadhuisplein in Alphen. Nog even en Rehwinkel passeert de beroepswaarnemers Dick de Cloe, Bas Eenhoorn en de vorig jaar overleden Wim Kozijn, die alle drie zes keer waarnamen (De Cloe en Eenhoorn zelfs twee keer in dezelfde gemeente – De Cloe in Schoonhoven en Eenhoorn in Vlaardingen).

Burgemeestersland

Hij heeft niet de brandende ambitie om het illustere waarnemerstrio van de troon te stoten, maar het zou wel leuk zijn. ‘En de kans is groot, want ik denk dat ik de rest van mijn werkzame leven wil blijven waarnemen. Ik ben net de 60 gepasseerd, dus ik heb nog even.’ Je weet nooit welke gemeente nu weer op je pad komt. Iedere waarneming verrast, zegt Rehwinkel. ‘Natuurlijk houd je wel zo’n beetje bij wat er gebeurt in burgemeestersland en waar lege plekken zijn of opdoemen, maar je weet nooit wat er gebeurt. Je kunt een commissaris vertellen dat je belangstelling hebt, maar je weet niet hoe dat uitpakt. Je kunt ook zien aankomen dat een waarnemer nodig is als een burgemeester is vertrokken, ziek thuis zit of in het ergste geval is overleden. Bij een aanstaande herindeling weet je dat er een waarnemer nodig is. Net als na een herindeling, wat ik heb gedaan in Dijk en Waard en Voorne aan Zee. Beide keren vanaf 1 januari. Alphen aan den Rijn is atypisch, in die zin dat niemand wist dat Liesbeth Spies naar de vereniging van woningcorporaties zou gaan. Behalve de commissaris.’

Rolodex

Er is een genootschap van burgemeesters, maar geen genootschap van waarnemers. Terwijl de pool behoorlijk groot is. Er zijn nu zo’n dertig waarnemers aan de slag. Rehwinkel: ‘Er is geen genootschap, maar we ontmoeten elkaar natuurlijk wel. Ik merk ook dat er veel belangstelling is om waarnemer te worden. Heel opmerkelijk: veel mensen die nog nooit burgemeester zijn geweest en niet snel waarnemer zullen worden. Een waarnemer heeft ervaring nodig om zich heel snel de gemeente, de werkomgeving en de politieke verhoudingen eigen te kunnen maken. Dus zoeken commissarissen in hun Rolodex naar ex-burgemeesters en oud-gedeputeerden. Ik weet ook dat kabinetschefs daar met elkaar over praten. Er zijn geloof ik zelfs linker- en rechterrijtjes.’

Weekenden

Na zijn burgemeesterschap in Groningen (2009-2013) verhuisde Rehwinkel naar Amsterdam, en daar woont hij nog steeds. ‘Ik heb al mijn waarnemingen vanuit Amsterdam gedaan, soms zeven dagen in de week. Alphen is goed te doen, een stuk dichterbij dan Voorne aan Zee, waar je je ook nog eens langs Rotterdam moet wurmen. Maar waar ik ook waarnemer ben geweest, ik heb mij nooit waarnemer gevoeld. Bas Eenhoorn heeft eens gezegd: “Ik doe het full swing”, en zo voel ik het ook. Toen ik voor het eerst in mijn carrière burgemeester was, in Naarden, zeiden waarnemers uit de buurt wel: “Ach, in de weekenden, ja dan is het echt anders.” Dat is het voor mij niet. Ik hoef in het weekeinde helemaal niet in Amsterdam te zijn. Ik stort mij er helemaal in op. Ik kan niet anders. Meteen het NK Debatteren – dat nota bene werd gewonnen door het Alphense Groene Hart Lyceum – het huiskamerfestival Gluren bij de Buren, carnaval, dat ook hier groots wordt gevierd. Ik ga straks naar het Flora Theater in Boskoop, waar Boskoper Gé Vaartjes een ode brengt aan Godfried Bomans. Vaartjes publiceerde net voor mijn benoeming de biografie Vleugelman over Bomans. Daar moet je als burgemeester bij willen zijn. Waarnemend of kroonbenoemd, maakt niet uit. Dat ben je aan je stand verplicht.’

Competitie

Kolff voelde niet de behoefte om de gemeenteraad van Alphen aan den Rijn twee kandidaten voor het waarnemerschap te offreren. ‘Ik weet dat net gepensioneerde oud-burgemeesters niet altijd gediend zijn van die competitie, maar ik heb dat nog nooit meegemaakt’, zegt Rehwinkel. ‘Ik was altijd de enige kandidaat. Maar natuurlijk wil je als waarnemer wel op goede voet leven met de raad. Ook als waarnemer ben je voorzitter van de gemeenteraad. Ik zeg altijd, ook letterlijk tegen het college: “Ik ben voorzitter van het college, maar in de raad ben ik voorzitter van de raad.” Dat begrijpen de wethouders ook wel. Ze vragen vaak: “Welke opdracht heb je meegekregen van de commissaris?” Met de hand op mijn hart kan ik verklaren dat ik nog nooit een expliciete opdracht heb meegekregen. Natuurlijk weet je wat van je wordt verwacht en je verdiept je in de gemeente, maar dat is een opdracht die je jezelf geeft.’

Rotklus

Kreeg hij ook in Bergen (Noord-Holland) geen opdracht? Daar is het altijd hommeles. Afgelopen najaar nam de gemeenteraad unaniem een motie van wantrouwen aan tegen burgemeester Lars Voskuil. Begin deze maand stapte hij op. Wéér een waarnemer. Rehwinkel vervulde die functie in 2020 en 2021. Reden was het vroegtijdig vertrek van burgemeester Hetty Hafkamp, onder andere op advies van oud-burgemeester van Haarlem Bernt Schneiders, die dat vertrek had geopperd in zijn onderzoek naar de bestuurscultuur in het kunstenaarsdorp. ‘De commissaris in Noord Holland zei: “Ik heb een rotklus voor je”. Toen ik er in maart 2020 kwam, was er niet één wethouder níet gewisseld’, vertelt Rehwinkel. ‘Ik voelde een opdracht, maar ik kreeg er geen. Ik wist dat ik enige rust in de tent moest brengen en dat ik de club bij elkaar moest houden, en daar heb ik ook echt in geïnvesteerd. Het stemt mij tevreden dat ik na anderhalf jaar eindigde met dezelfde club. Niet lang daarna was het overigens gebeurd met de rust.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 4