Kleinere budgetten voor opleidingen

Gemeenten besteden elk jaar minder geld aan opleidingen voor hun medewerkers. Hoe komt dat? En wat is het effect daarvan? ‘Als ambtenaren zich niet ontwikkelen is dat slecht voor hun eigen carrièrekansen en voor de kwaliteit van het openbaar bestuur.’

‘Het is onze ambitie ons opleidingsbudget te verhogen, want we willen stimuleren dat mensen zich meer bezighouden met leren en ontwikkelen’, zegt Evelien Simons, afdelingshoofd HR in Breda. ‘Ons college wil ook graag een goede balans tussen de loonsom en het opleidingsbudget.’ Met deze keuze gaat Breda tegen de landelijke trend in.

Corona

Volgens de laatste Personeelsmonitor van het A&O fonds Gemeenten besteden gemeenten steeds minder geld aan opleiding en ontwikkeling. Wie denkt dat dit te wijten is aan corona vergist zich. Deze neerwaartse trend is al jaren gaande. Het percentage van de loonsom dat gemeenten uitgaven aan opleidingskosten daalde van 1,9 procent in 2016 naar 1,3 procent in 2020. In Breda schommelde het opleidingsbudget in 2020 en 2021 rond de 1,2 procent van de loonsom. In 2022 ligt het rond 1,1 procent. De gemeente wil in de toekomst 1,7 procent van de loonsom besteden aan opleiden. ‘Dat komt neer op een opleidingsbudget van 1.000 euro per medewerker, dus niet per fte’, aldus Simons. Bij een opleidingsbudget van 1,7 procent van de loonsom moet de gemeente een kleine 3 miljoen euro reserveren voor opleidingen. ‘Met een groter budget is de kans kleiner dat je nee moet verkopen als iemand een opleiding wil volgen’, zegt Simons. ‘Nooit nee zeggen is onze ambitie. Dat zou het mooiste zijn.’

Uitkering gemeentefonds

‘Gemeenten hebben het financieel niet makkelijk. Ik denk dat dat de belangrijkste verklaring is voor de dalende opleidingsbudgetten’, zegt Peter Leenders, voorzitter van sector Lagere Overheden van vakbond CMHF en van FDO-MHA, de vakbond voor functionarissen van de centrale overheden – de grootste bond binnen sector LO van CMHF. ‘De uitkeringen uit het gemeentefonds worden steeds lager. Het moet uit de lengte of uit de breedte komen. Wij vinden het prima dat de salarissen op peil blijven, maar je moet mensen natuurlijk ook blijven opleiden.’ In november 2021 schreef de CMHF een brief aan de informateurs Remkes en Koolmees waarin zij onder het motto “een goed bestuur kan niet zonder een goede ambtelijke dienst” onder meer pleitte voor opleidingen. ‘Zeker in gespecialiseerde beroepen moeten mensen een goede opleiding krijgen voordat ze überhaupt kunnen functioneren’, stelt Leenders.

Personeelstekort

Als het aan Leenders ligt bekijken gemeenten gezamenlijk welke opleidingen ze belangrijk vinden voor hun personeel en organiseren ze samen hoe ze die het beste kunnen inrichten. ‘Maar zolang de rijksoverheid blijft beknibbelen op het budget van gemeenten komt daar niets van terecht. Dan zal de gemeente de schaarse middelen eerder uitgeven aan de jeugdzorg of de Wmo. De raad wil scoren op onderwerpen die onder de bevolking leven. Dan komt het eigen personeel op de laatste plaats.’

Volgens Dirk Jan Jonker, manager trainees en Academie van VNG Connect, speelt het personeelstekort bij gemeenten ook een rol in de daling van het opleidingsbudget. ‘Als je een structureel personeelstekort hebt, verdwijnen opleidingen als eerste van de prioriteitenlijst.’ Hij wijst ook op het feit dat gemeenten veel externe medewerkers inzetten om het personeelstekort op te vangen. Volgens de Personeelsmonitor van het A&O fonds Gemeenten uit mei 2021 was 18 procent van de bezetting van gemeenten flexibel. Jonker: ‘Externen laat je geen opleiding volgen.’

Blunders

Leenders: ‘Als ambtenaren niet op de hoogte zijn van nieuwe ontwikkelingen in hun vak is dat niet goed voor het openbaar bestuur. Dan neemt de kwaliteit van de adviezen af en worden er blunders gemaakt. Er verandert elke maand wel een wetje. Je moet mensen zodanig opleiden dat ze precies weten hoe de vork in de steel zit.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week