Ontslagprocedure ambtenaar korter

Veel van de werknemers in de publieke sector kunnen straks eenvoudiger worden ontslagen. Dat is een van de gevolgen van het verlies van hun speciale ambtenarenstatus. De procedures worden weliswaar simpeler en korter, maar volgens deskundigen blijven ambtenaren net zo goed beschermd als voorheen. Voor de rest is nog veel ongewis, ook na instemming van de Eerste Kamer met het wetsvoorstel.

‘Normale’ werknemer

Het accorderen van het wetsvoorstel – ingediend door D66 en CDA – door de Eerste Kamer heeft met name gevolgen voor het ontslagrecht van alle ambtenaren, behalve die van politie, Defensie en de rechterlijke macht. Net als de werknemers in de marktsector, krijgen zo’n 800.000 ambtenaren straks een regulier arbeidscontract. Ook worden dezelfde ontslagregels op hen van toepassing. Een ambtenaar kan nu nog twee keer bij zijn werkgever bezwaar maken tegen zijn ontslag. Daarna kan hij nog verhaal proberen te halen bij de bestuursrechter en de Centrale Raad van Beroep. Maar na het ingaan van de nieuwe wet kan een ambtenaar als een ‘normale’ werknemer enkel nog terecht bij de kantonrechter; in hoger beroep gaan is er niet meer bij. De procedures worden dus weliswaar korter maar volgens de deskundigen is een ambtenaar onder het gewone arbeidsrecht net zo goed beschermd als voorheen.

Honderden wetten aanpassen

Voor het overige is vooralsnog veel onduidelijk welke bijeffecten de normalisering van de ambtenarenstatus heeft. ‘Het is nieuwe grond, we weten het nog niet.’ Dit antwoord klonk meer dan eens tijdens een congres van de Albeda Leerstoel  van het CAOP en de Universiteit Leiden over de op handen zijnde normalisering. Volgens Jaap Uijlenbroek en Barend Barentsen, beide hoogleraar Arbeidsverhoudingen Publieke Sector, moeten toekomstige gesprekken aan verschillende onderhandelingstafels en meerdere rechterlijke uitspraken te zijner tijd helderheid bieden. De komende jaren zullen waarschijnlijk immers honderden wetten moeten worden aangepast om de ambtenarenstatus daadwerkelijk gelijk te schakelen.

Eigen cao’s

Duidelijk is al wel dat er grote veranderingen kunnen ontstaan nu ambtenaren onder het Burgerlijk Wetboek vallen. Een denkbaar scenario is bijvoorbeeld dat gemeenten hun eigen cao’s gaan samenstellen. De standaardisering van het salaris van gemeenteambtenaren is dan niet meer heilig. ‘In theorie kunnen gemeenten zelf bepalen hoeveel ze hun ambtenaren voor bepaalde functies betalen,’ schetst Barend Barentsen.  ‘Dat kan helpen wanneer een gemeente geen geschikte persoon voor een baan kan vinden. Ambtenaren kunnen dan inderdaad gaan shoppen bij concurrerende gemeenten. Ze hebben in dat opzicht een hoop vrijheid gekregen.’ Toch gelooft de hoogleraar niet dat dit snel op grote schaal zal gebeuren. ‘Driehonderd verschillende cao’s is ook wel erg extreem.’ glimlacht hij.

Laatste stapje

De  gemiddelde ambtenaar zal in de praktijk nog niet heel snel iets merken van de veranderde status, aldus professor Uijlenbroek. ‘Het aardige is dat het burgerlijk recht de laatste jaren al op het ambtenarenrecht is gaan lijken. En andersom is de normalisering voor de ambtenaren ook al een tijd gaande,’ vertelt de professor. ‘Al sinds de jaren tachtig wordt de ambtelijke status zo veel mogelijk geharmoniseerd met de privaatrechtelijke arbeidsovereenkomst. Denk aan het stakingsrecht dat ambtenaren eerder niet hadden, werknemersverzekering die ook voor ambtenaren waren en bijvoorbeeld de wet op ondernemingsraden. In feite is deze normalisering slechts het laatste stapje.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 23 van deze week